Әскери шеру өткізбеу Ресеймен қарсыласу немесе бюджет қаражатын үнемдеу ме? Сарапшылар пікірі

Қазақстан үшінші жыл қатарынан Жеңіс шеруін өткізуден бас тартты. Мемлекет әскери шеруді өткізбеу арқылы «бюджет қаражатын үнемдейміз» деп отыр. Осыған ұқсас себептерге байланысты шеру 2022-2023 жылдары өткізілмеді, ал 2020-2021 жылдары коронавирустық пандемияға байланысты шеру тоқтатылған болатын, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.

Қорғаныс министрлігі қазір Қазақстан Қарулы күштері бөлімшелерінің жауынгерлік әзірлігі мен ұтқырлығының қажетті деңгейін қолдауға, мемлекеттік және әскери нысандарды күзету мен қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмаларды орындауға басымдық беріп отырғанын айтты.

Қорғаныс министрлігінің басшысы Руслан Жақсылықов 2022 жылдың сәуірінде бір парад өткізу мемлекетке 4 миллиард теңгеден астам шығын әкелетінін айтқан еді. Іс-шараны жүзеге асыру үшін жанар-жағармайға (жанар-жағармайға), іс-сапар шығындарына, жеке құрамның тамағына бөлінетін бюджет қаражатын сұрау керектігін айтты.

Қазақстанда Жеңіс күніне орай, соңғы рет 2019 жылы, ал Отан қорғаушылар күніне арналған әскери шеру 2018 жылы өткен болатын. Іс-шара 2019 жылдың осы күні өткізілмеді, өйткені ол «стратегиялық командалық-штабтық жаттығулардың белсенді кезеңін өткізуге» ауыстырылды.

«Парад өткізу орынсыз»: Сарапшылар не дейді?

«Жеңіс күні – Кеңес Одағында туып-өскен ұрпақтар үшін ерекше маңызы бар, Қазақстанда тарихи қалыптасқан және тамыры терең мереке. Әрине, уақыт өтіп және тәуелсіз елде дүниеге келген қазақстандықтардың ұрпағы есейген сайын бұл мерекенің маңызы да төмендей бермек. Бұл қалыпты процесс. Менің ойымша, Жеңіс күні әзірге мереке болып қалуы керек, бірақ пафоссыз. Ең алдымен, бұл соғыста қаза тапқан миллиондаған адамдарды еске алу күні. Қазіргі жағдайда мен парад өткізуді орынсыз деп санаймын. Аталған шаралар да маңызды және қажет, дегенмен, менің ойымша, Қорғаныс министрлігінің басымдықтары басқа. Бөлім өз ішінде тәртіпті қалпына келтіруі керек. Соңғы жылдары сарбаздар арасындағы заңнан тыс іс-әрекеттер, өз-өзіне қол жұмсау және өлім жағдайлары болды. Алдымен, осы мәселеге назар аудару керек. Ал Ресейдің парадты тоқтатуға реакциясына келетін болсақ, бұл бізді алаңдатпауы керек», - деді экономист және аналитик Мұрат Қастаев.

 Қоғам қайраткері Мұрат Телібековтің пайымдауынша, әскери шеру өткізуден бас тарту себептері әлсіз көрінеді.

«Парадты өткізбеудің ресми себептері, менің ойымша, дәлелдер әлсіз. Бұл нанымды естілмейді. Менің ойымша, қате шешім қабылданды. Ауқымды жиындардың қажеттілігі адам санасына терең сіңген. Қоғамдық денсаулықтың, өзін-өзі қамтамасыз етудің бірегей көрінісі, халықтың дербес, автономды жүйе ретінде шоғырлану және өмір сүру қабілетінің көрінісі. Біз мұндай құштарлықты бассақ, олар жағымсыз формаларға ие бола бастайды. Айтпақшы, жуырда Ресей қалаларында өткен Ораза айт мерекесіне назар аударыңыз. Бұрын-соңды болмаған, таңғаларлық көрініс!», - деді Мұрат Телібеков.

«Бюджет ақшасын оңды-солды шашпайық!»

Парламент Мәжілісінің депутаты Ерлан Саировтың айтуынша, әскери шерудің өткізілмеуі астарында ешқандай саясат жоқ.

«Бұл мәселеге қатысты бұған дейін Қорғаныс министрлігі түсініктеме берді. Парадты өткізу жөніндегі шешімнің артында ешқандай саясат жоқ. Бір әскери шеруді өткізуге шамамен 4 млрд теңге қажет болады. Қазір халықаралық геосаяси жағдай өте күрделі, оның үстіне елдегі экономикалық жағдай да мәз емес. Бюджеттегі қаржыны барынша үнемдеуіміз керек. Шеруге бөлінетін 4 млрд теңге әскери күштердің мызғымастығын дамытуға жіберілетін болады. Менің ойымша бұл өте дұрыс шешім. Дәл қазіргі жағдайда бюджеттің ақшасын оңды-солды шашып парад өткізгеннен керісінше, Қарулы Күштердің ішкі материалдық-техникалық базасын арттырған дұрыс», - дейді Ерлан Саиров.

«Үлкен шығын әкелмейді...»

Экономист Сапарбай Жобаев әскери шеру өткізу «ел экономикасына анау айтарлықтай шығын келтірмейді» деген пікірде.

«Парадқа жұмсалатын ақша ел экономикасына үлкен шығын әкелмейді. Әскери шерудің болмауын үнемдеу деп түсіндіру қисынға келмейді. Парад өтпесе әскери көліктерді дайындау, шығару оларға кететін бензин шығындары азғантай ғана үнемделеді, бірақ халық парад өтсін өтпесін Жеңіс күнін ешқашан ұмытпайды. Тағы бір айта кететін жайт Ресейдің Жаужүрек полкін өткізу біздің қазақ халқының әдет-ғұрпына сәйкес келмейді деп айтар едім. Ата-бабамыздың суретін алып көшеде жүру біздің салтымызға жатпайды. Оның орнына құран бағыштап, соғыста ерлікпен көз жұмған аға-әпкелерімізді еске алу, балаларға, мектептерге барып естелік айту дұрыс шешім деп санаймын», - дейді экономист.

Айта кетейік, Қазақстан қалаларының бірінде Жеңіс парады өтеді. 9 мамырда Байқоңыр қаласында Жеңіс күніне арналған шеру өтеді. Бұл қала биыл Қазақстанда аумағында мұндай шара өтетін жалғыз қала атанып отыр. Байқоңыр қаласы әкімшілігінің ресми сайтында мамыр мерекесіне арналған шаралар тізімі жарияланды. Бұл тізімде 9 мамырда сағат 10:00-де Байқоңырдағы Ленин алаңында өтетін Жеңіс парады да аталған.