Ұлттық банктің базалық мөлшерлемені төмендетуіне не әсер етті?

31 мамырда Ұлттық банк базалық мөлшерлемені 14,50%-ға дейін төмендетті. Бұл туралы Ұлттық банктің ресми сайтында хабарланды. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитеті базалық мөлшерлемені +/- 1 п.т. дәлізімен жылдық 14,50% дейін 25 базистік тармаққа төмендету туралы шешім қабылдады. Биыл сәуірде инфляция болжамдарға сәйкес төмендеді. Инфляцияның орнықты бөлігі баяулағаны байқалды. Бағаның жалпы динамикасына қарамастан, халықтың инфляциялық күтулері су тасқынына және тұрғын үй коммуналдық қызметтер (ТКҚ) реформасының жалғасуына байланысты өсті, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы. 

Сыртқы инфляциялық жағдай, орталық банктердің тежеу саясаты әсеріне және әлемдік азық-түлік нарықтарындағы баға динамикасына сәйкес нейтралды қалыпта бағалануда. Экономика ішіндегі проинфляциялық қысым фискалдық ынталандыру, ТКҚ реформасы, орнықты ішкі сұраныс себептерінен сақталып отыр.

Айта кетейік, базалық мөлшерлеме – елдегі орталық банктің ақша құнын басқару тетігі. Ұлттық банк базалық ставканы екінші деңгейлі банктерге кредит берерде және олардың ақшасын депозитке қабылдарда қолданады. Яғни Ұлттық банк коммерциялық банктерге несиені дәл осы базалық ставкамен береді, депозитке де осы мөлшерлемемен қабылдайды.

Ұлттық Банк реттелетін бағалар реформасынан болатын тікелей әсерге мөлшерлемені көтерумен жауап бермейді, бірақ қайталама әсерлердің ықпалын мұқият бақылайтын болады. Болжамның негізгі параметрлері баспасөз релизіне берілген қосымшада келтірілген. Қабылданған шешім мен болжамға түрткі болған факторлар туралы толық ақпарат 2024 жылғы 10 маусымда Ұлттық Банктің ресми интернет-ресурсында Ақша-кредит саясаты туралы баяндамада ұсынылады. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің Ақша-кредит саясаты комитетінің базалық мөлшерлеме бойынша кезекті жоспарлы шешімі 2024 жылғы 12 шілдеде Астана қаласының уақытымен сағат 12:00-де жарияланады.

Сәуірде ҚР Ұлттық банкінің Ақша-несие саясаты комитеті базалық мөлшерлемені +/– 1 пайыздық тармақ дәлізімен жылдық 14,75% деңгейінде қалдырды. Ал қаңтардан бастап көрсеткіш 0,5%-ға (15,25%-дан) төмендеген. Сонымен бірге, реттеушінің сәуірдегі бағалауы бойынша, «ақша-несие саясатын одан әрі жеңілдету үшін кеңістік әлі де шектеулі».

Бұған дейін сарапшылар не деді? 

Қаржы сарапшылары қазіргі жағдайда мөлшерлеменің шамалы төмендеуіне мүмкіндік бар деп санайды. Қаржыгер Расул Рысмамбетов Ұлттық банк мөлшерлемені төмендетуі мүмкін, бірақ 0,25 пайыздан аспайды деп есептейді.

Сарапшы Арман Бейсембаевтың пайымдауынша, тарифті төмендету шешіміне қарсы сөйлейтін белгілі бір факторлар бар.

«Ұлттық банк бюджет тапшылығын жабу үшін түсетін транштарға, сонымен қатар бюджеттен қосымша шығындарды талап ететін су тасқынына алаңдаушылық білдіретінін айтты. Демек, ықтималдықтың жоғары дәрежесі, мөлшерлеме сол деңгейде қалады», - деді ол.

Дегенмен сәуірдегі инфляция деректерін ескере отырып, мөлшерлемені төмендету мүмкіндігі сақталады және теориялық тұрғыдан Ұлттық банк мөлшерлемені 0,5 пайыздық тармаққа төмендетуі мүмкін. Бұл ретте, Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығының (ҚҚҚ) мамыр айындағы сауалнамасына сәйкес, қаржы нарығы сарапшыларының жартысы инфляция деректері базалық мөлшерлемені төмендету цикліне өтуге мүмкіндік береді деп есептейді. Бұл ретте қаржы секторы өкілдерінің екінші жартысы, керісінше, базалық мөлшерлеме ағымдағы 14,75% деңгейінде сақталады деп болжап отыр.

Ұлттық банк шешім қабылдарда қандай фактіге сүйенді?

Қаржы сарапшысы Талғат Игіліков те Ұлттық банк мөлшерлемені бұрынғы деңгейде сақтайды деп болжам жасады. 

«Бұның негізгі себептері – тұрақты инфляциялық қысымдар мен сыртқы экономикалық тәуекелдер Жаһандық экономикадағы өзгерістер, сондай-ақ мұнай бағасының мүмкін ауытқуы салдарынан туындайтын жаһандық белгісіздік жағдайында Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі тұрақтылықты сақтауға күш салады. ақша-несие саясатындағы тұрақтылық пен болжамдылық», - деді Талғат Игіліков.

Сарапшының айтуынша, құлдырауды тежейтін негізгі фактор өткен айларда сақталып келген инфляцияның жоғары деңгейі болып қала бермек. Яғни, инфляциялық күтулер жоғары болып қалатын болса, мөлшерлеменің төмендеуі ықтималдығы аз болады. Сонымен қатар базалық мөлшерлеме туралы шешім қабылдау үшін анықтаушы факторлардың бірі ретінде экономикалық өсу жағдайы ескеріледі. Сарапшы «егер экономика тұрақты түрде қалпына келетін болса, бұл мөлшерлеменің төмендеуіне кеңістік тудыруы мүмкін» деп есептейді.