Сенатта Аграрлық мәселелер, табиғатты пайдалану және ауылдық аумақтарды дамыту комитетінің ұйымдастыруымен «Қазақстан Республикасында биологиялық алуантүрліліктің сақталуын заңнамалық қамтамасыз етудің өзекті мәселелері» тақырыбына арналған парламенттік тыңдау болды, деп хабарлады осы палатаның баспасөз қызметі.
Өзінің кіріспе сөзінде Парламент Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев биологиялық әралуандықты сақтау әрбір мемлекеттің, әсіресе, табиғи ресурстарға бай Қазақстан сияқты елдердің өте мұқият қорғауға жататын маңызды ұлттық мүдделерінің бірі екенін атап өтті. Біздің еліміз биоресурстардың әралуандығы және өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің саны жағынан Орталық Азия мемлекеттерінің арасында жетекші орын алады.
Қ.Тоқаев халықаралық қауымдастық жоғалып бара жатқан биологиялық әралуандық мәселесіне баса назар аударып отырғанын айтты. БҰҰ-ның 2030 жылға дейінгі кезеңге арналған орнықты даму саласындағы жаңа бағдарламаның басты бағыттарының бірі биологиялық алуантүрлілікті сақтау және оны жоғалтпаудың алдын алу мәселесіне арналған.
«Біз табиғат пен қоршаған ортаны қорғауға бағытталған көптеген халықаралық конвенцияларға қосылдық, – деді Төраға. – Жуырда Парламент Сенаты қоршаған ортаға шығарылатын қоқыстарды азайту мен климаттың өзгеруін алдын алуды нығайту жөніндегі бірқатар шараларды қамтитын Париж келісімін ратификациялады».
Қ.Тоқаев біздің елімізде қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды ұтымды пайдаланудағы мемлекеттік саясатты іске асырудың тиісті заңнамалық базасы қалыптасқанын еске салды. Экологиялық кодекс, «Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар туралы», «Радиациялық қауіпсіздік туралы» және басқа да заңдар қабылданған.
Сенат Төрағасы біздің еліміздегі жағымсыз көріністерге де назар аударды. Ғалымдардың пікірі бойынша, Қазақстанда соңғы он жылда еліміздің орман қоры тұтастай алғанда 10 пайызға, Алтай орманы 13 пайызға, Іле Алатауының тау бөктеріндегі алма бақтары төрттен бірге дерлік (25 пайызға) қысқарды. Су теңгерімінің бұзылуы, өзендердің ластануы Сырдария, Ертіс және Іле өзендерінің экологиялық жағдайларының нашарлауына әкеп соқтырып отыр.
Қазақстандағы биологиялық алуантүрлілікті сақтаудағы қабылданған іс-шаралардың жеткіліксіздігінен, Қ.Тоқаевтың айтуынша, жануарлардың және өсімдіктердің кейбір түрлерінің толығымен жойылып кету қауіпі төніп тұр: «Ресми түрде омыртқалы жануарлардың 126 түрі, омыртқасыздардың 96 түрі және өсімдіктердің 387 түрінің жойылып кету қаупі бар. Мысалы, өткен жылдың мамырында ақбөкендер санының 90 пайызға жуығы қырылып қалды. Бұл экологиялық апатқа пара-пар факт».
Қ.Тоқаев тиісті мемлекеттік органдар Мемлекет басшысының тікелей тапсырмасынан кейін ғана ақбөкендердің жаппай қырылуының бастапқы себептерімен егжей-тегжейлі айналыса бастағанын еске салды.
Сенат Төрағасының пікірінше, биологиялық әралуандықты сақтау мәселесінде біздің елімізге жаңа көзқарас қажет: «Ең алдымен, биологиялық әралуандықтың компоненттерін сақтауды және тұрақты пайдалануды ынталандыратын экономикалық және әлеуметтік тұрғыдан нақты шаралар қажет.
Қ.Тоқаев: «Жануарлар мен өсімдіктерді шығыс медицинасында пайдаланатынын айтып пайдакүнемдікті көздейтіндерге табиғи байлықты беруге болмайды. Қазақстанның флорасы мен фаунасын шетелге шығаруды жедел тоқтату керек», – деді.
Тыңдау барысында негізгі баяндаманы Премьер-Министрдің орынбасары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзахметов жасады. Ол сенаторларды биологиялық әралуандықты сақтау және оны тиімді пайдалану, сондай-ақ Қазақстан Республикасының «жасыл экономикаға» көшуі жөніндегі министрлік қызметінің басымдықтары туралы хабардар етті. А.Мырзахметов ормандарды қорғау, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесінің қызметі, сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен балықтардың санын қалпына келтіру жұмыстары жөнінде егжей-тегжейлі айтып берді.
Тыңдау барысында Білім және ғылым министрлігі «Ботаника және фитоинтродукция институты» РМК бас директоры Гүлнара Ситпаева, Білім және ғылым министрлігі «Биологиялық қауіпсіздік мәселелері ғылыми-зерттеу институты» РМК бас директоры Абылай Сансызбай, Шығыс Қазақстан облысы әкімінің орынбасары Дүйсенғазы Мусин, Ресейдің Дүниежүзілік жабайы табиғат қоры (WWF) директоры Екатерина Воробьева (Мәскеу қаласы), Қазақстандағы Биологиялық әралуандықты сақтау ассоциациясы директорының орынбасары Сергей Скляренко, Қазақстандағы биоәралуандық жөніндегі БҰҰ даму бағдарламасы жобасының ұлттық үйлестірушісі Талғат Кертешев сөз сөйледі.
Депутат Жабал Ерғалиев Қазақстандағы ормандардың жойылып бара жатқаны және бағалы дәрілік өсімдіктерді аяусыз пайдалану мәселелеріне назар аударды. Атап айтқанда, кеден органдарының мәліметінше, 2011 жылы Қазақстаннан 4220 тонна мия тамыры, 2012 жылы оның 17121 тоннасы, тек 2013 жылдың 6 айында 9332 тоннасы шет елге шығарылған. Басқа мемлекеттерде бұл өсімдік жойылып кетуге шақ қалды, соған байланысты Қытай, Иран және басқа да елдерге ол ауқымды көлемде жіберілуде.
Сенатор Дариға Назарбаева биоәралуандықты сақтауды бюджеттік қаржыландырудың шектеулі мүмкіндіктерін ескере отырып, осы саладағы міндеттерді шешу аясында мемлекеттік органдардың, ғылыми-техникалық институттардың, сондай-ақ мемлекеттік-жекеменшік әріптестіктің жауапкершілігін дәл анықтау туралы ұсыныс айтты.
Пікірсайысқа сенаторлар Ақан Бижанов, Нұрлан Қылышбаев, Бекмырза Еламанов, Қайрат Ищанов, Икрам Адырбеков, Мұратбай Жолдасбаев, мемлекеттік органдардың өкілдері мен сарапшылар қатысты.
Жиынды қорытындылай келіп, Сенат Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев Ауыл шаруашылығы министрлігі мен халықаралық ұйымдарды биоәралуандықты сақтау жөніндегі жұмыстарды белсенді жалғастыруға шақырды. Төраға сондай-ақ осы мәселені Сенат бақылауда ұстайтынын және мемлекеттік маңызы бар салаға заңнамалық тұрғыда қолдау көрсетілетінін атап өтті.