Синтетикалық препараттар, өкінішке орай, жыл сайын қолжетімді болып келеді. Ресми статистикаға сүйенсек, Қазақстанда алғашқы синтетикалық есірткі осыдан 10 жылдай бұрын пайда болса, соңғы төрт жылда тәркіленген «синтетикалық» заттардың көлемі 100 есеге артқан. Жағдай оларды таратудың жаңа әдістерімен – интернет, пошта жөнелтілімдері, «бетбелгілер», есірткі сатушы, дилер және тұтынушы арасындағы физикалық байланысты болдырмайтын жеке емес электронды төлемдер арқылы қиындады.
Сондықтан Қазақстан Республикасында нашақорлыққа және есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2023-2025 жылдарға арналған кешенді жоспарының жобасы әзірленді, соның арқасында уәкілетті органдар есірткі сайттары мен ұқсас жарнамаларды анықтау және бұғаттау тетіктерін жетілдіре алады. сондай-ақ есірткінің заңсыз айналымына байланысты ақша аударымдарына тыйым салу мәселелерін пысықтау. Бірақ негізгі шаралардың бірі - алдын алу және оңалту, сондықтан мемлекет халықтың жекелеген топтары, оның ішінде жастар үшін қосымша наркологиялық скрининг енгізуді көздеп отыр. Бұл ретте билік анықталса, жазаланбайды деп уәде беріп отыр.
ҚР Ішкі істер министрі Марат Ахметжановтың айтуынша, Қазақстандағы есірткі жағдайына үш негізгі фактор әсер етеді. Бұл Ауған героинінің «Солтүстік маршрут» бойынша Орталық Азия елдері, Қазақстан, Ресей және одан әрі Еуропаға тасымалдануы, Қазақстанның оңтүстік аймақтарындағы – Шу аңғары мен Қызылорда облысындағы каннабистің шикізат базасы және ең қауіпті фактор – синтетикалық есірткінің таралуы.
Тек 2022 жылдың өзінде құқық қорғау және арнайы органдар 2700 есірткі қылмысын анықтады, оның 60 пайызы есірткі сату. Төрт ұйымдасқан есірткі тобының қызметі жолын кесті, 70 астыртын есірткі зертханасы жойылды, 16 тонна есірткі, оның ішінде 5,7 тонна марихуана және 582 келі синтетикалық заттар тәркіленді. 2023 жылдың екі айында 518 есірткі қылмысы анықталып, 986 келі есірткі, оның ішінде 142 келі синтетикалық заттар тәркіленді.
«Мемлекет басшысы бұл мәселеге бақылауды күшейтуді тапсырды. Сондықтан жаңа кешенді жоспардың бұрынғы құжаттарға қарағанда бірқатар ерекшеліктері бар. Оған дейін есірткінің тиімді алдын алу шаралары әлсірегенін ашық айту керек. Ішкі істер министрлігі қылмыстық қудалаумен ғана айналысты, ал басты мақсат әшкерелеу болды.
«Уәкілетті орган» мәртебесіне ие бола отырып, үйлестіру міндеті артта қалды, басқа мүдделі органдар тарапынан ешқандай белсенділік болмады, олардың жауапкершілік саласы нақты белгіленбеген, ведомстволық өзара іс-қимыл тиімді болмады. Сондай-ақ, жүйелі қаржыландырудың жоқтығынан материалдық-техникалық жағдай да төмендеді», - дейді Марат Ахметжанов.
Соның салдарынан Қазақстанда нашақорлықтың себептерімен емес, тек салдарымен күресу басым. Сондықтан жаңа кешенді жоспарда Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің үйлестіру қызметі айқындалып, әрбір органның міндеттері айқындалып, іс-шаралардың басым бөлігі алдын алуға бағытталған. Атап айтқанда, бүгінде республикада нашақорларды нақты және сенімді тіркеу жоқ. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінде 18 мың нашақорлық есепте тұр, алайда сарапшылардың пікірінше, олардың саны кем дегенде бес есе көп. Сондықтан толыққанды есепті қалыптастыру үшін Ішкі істер министрлігі түрлі ақпарат көздерінен ақпарат алу қажет деп санайды. Сонымен қатар, департамент бүгінгі таңда студенттер арасында есірткі қолдану фактілері анықталып жатқанын мойындайды.
«Сондықтан алдағы уақытта скринингтік жүйені енгізу жоспарлануда. Бұл қоғамдағы нашақорлық деңгейін объективті бағалауға, сондай-ақ, әсіресе жасөспірімдер арасындағы нашақорларды ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, дәрі-дәрмекпен емдеу және оңалту сапасын арттыру қажет. Ол үшін наркологиялық диспансерлерді жаңғырту және жөндеу, нашақорларды оңалту үшін дәрігерлік-еңбек шеберханаларын құру қарастырылуда», - деді ІІМ басшысы.