15.07.2024, 10:13

Қылмысқа төзбеушілік қағидасы: Қазақстанда ол жұмыс істей ме?

Фото: Pixabay

62 адам сыбайлас жемқорлық фактілерін айтып, жалпы сомасы 19,8 миллион теңге көлемінде сыйақы алды. 

Қауіпсіздік кез келген мемлекетте адамның негізгі қажеттіліктерінің бірі болып табылады, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.

Бірақ қауіпсіз ортаны құру тек арнайы құрылымдарды ғана емес, бүкіл қоғамды қамтитын процесс. Азаматтардың кез келген қылмысқа – тұрмыстық зорлық-зомбылық, ұсақ бұзақылық, тыныштықты бұзу, қоғамдық орындарда ішімдік ішу немесе қоқыстарды дұрыс емес жерге лақтыру болсын – мүлдем төзбеушілік танытқанда ғана елдегі тәртіп туралы айтуға болады.

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің мәліметінше, қазақстандықтар құқық бұзушылықтың барлық түрлерін хабарлауда белсенділік танытқан. Өткен жылдың 11 айында нөлдік төзбеушілік аясында 614 мың әкімшілік құқық бұзушылық анықталды, оның 16 мыңы ұсақ бұзақылық, 87 мыңы тыныштықты бұзу, қоғамдық орындарда алкогольдік ішімдік ішу – 170 мың, темекі шегуді бұзу. тыйым салу – 16 мың, абаттандыру ережелерін бұзу – 203 мың, қоқыс шығару – 119 мың. Ал бұл құқықбұзушылықтардың едәуір бөлігін қарапайым азаматтар хабарлаған.

Қазір полицейлер темекінің шылым шекпейтін түрлері – насвай, вейпеске қатысты заңбұзушылықтарды анықтау шараларын жүргізіп жатыр.

Алғашқы күндердің өзінде 28 қазақстандық тыйым салынған қоспаларды сату туралы хабарлады.

Міне, тағы бір индикаторлық көрсеткіш: өткен жылы 62 адам сыбайлас жемқорлық фактілерін айтып, жалпы сомасы 19,8 миллион теңге көлемінде сыйақы алған. Айта кетейік, сыйақы фактілер дәлелденген, яғни қылмыс іс жүзінде жасалған кезде ғана төленеді.

Әлеуметтік желілер үлкен рөл атқарады - көбінесе белгілі бір құқық бұзушылық туралы бейнелер желіде пайда болады және полицияға тәртіп бұзушыларды тез табуға көмектеседі. Әдетте, бұл бейнежазбаларды жағымсыз қылмыстардың куәгері болған азаматтар түсіреді.

Құқық қорғау органдарының чат-боттарында (мысалы, @antikorkz_bot) хабарлама қалдыра аласыз, eOtinish сервисі өте тиімді жұмыс істейді, онда әртүрлі мәселелер бойынша мемлекеттік органдарға – әкімдіктерге, министрліктерге, агенттіктерге және басқа да мекемелерге үндеу жіберуге болады.

Мемлекеттік кеңесші Ерлан Қарин Telegram арнасындағы ресми парақшасында жариялады. Мемлекеттік кеңесші заңдылық пен тәртіп қағидатын орнықтыру ісі вандализм, балаларға қарсы қылмыс, тұрмыстық зорлық-зомбылық сияқты жағымсыз құбылыстармен күрестен басталатынын атап өтті.

«Мұндай құқық бұзушы­лық­тарға қойылатын алғашқы және өте маңызды тосқауыл – аза­маттардың оларға бейжай қара­мауы. Сондықтан елімізде жү­генсіздіктің, озбырлықтың және қыл­мыстың кез келген түріне мүл­дем төзбеушілік ұстанымын қалып­тастырудың мән-маңызы зор. Қоғамда белсенді азаматтық көзқарас үстемдік құрып, ізгілік, тілектестік, өзара көмек сияқты басты құндылықтар дәріптелуге тиіс», дейді Е.Қарин.

Яғни, белсенді азаматтық ұстанымыңызды көрсетудің көптеген жолдары бар. Бірақ азаматтардың құқықтық санасы ең жоғары деңгейде және мақсат – ең ұсақ құқық бұзушылықтарға да төзбеушілік – орындалды деп айта аламыз ба?

«Өкінішке орай, біздің санамызда, жалпы қоғамдағы барлық институттарда заң бұзушылықтарды жоққа шығару әлі де тұрақсыз, мұның бәрі, ең алдымен, оның салдары Құқықтық нигилизм», - деп атап өтті саясаттанушы Дәурен Кәкентай - Әрине, заң бұзушылықтың кез келген түрін жалпыға бірдей қабылдамау үшін күш салу керек, оның ішінде мемлекеттік органдардан да нәтиже талап етуге болмайды Азаматтық қоғам институттары: отбасы, қоғамдық бірлестіктер, қорлар, білім беру және мәдениет ұйымдары «Осы әлемді өзгерткіңіз келсе, өзіңізден бастаңыз» деген өмірлік ұстанымды басшылыққа алу керек екеніне сенімдімін.

Саясаттанушы көп жағдайда біздің қоғамдық бас тартуымыз бұрынғысынша директивалық түрде, жоғарыдан келген бұйрықпен жұмыс істейтінін атап өтеді. Бірақ сонымен бірге, кішігірім қадамдармен төменнен, азаматтардың өздерінен заң бұзушылықтарды жоққа шығару қалыптасады. Болашақта ол еліміздің одан әрі дамуындағы барлық әлеуметтік маңызы бар процестердің орталық буыны болады.

Мәселенің тағы бір маңызды тұсы бар, бұл туралы әлеуметтанушы Айгүл Жұмабаева айтады. Бұл құқық қорғау жүйесінің өзіне деген сенім. Заң бәріне бірдей болуы керек, сонда қоғамда әділеттілік, заңдылықты нығайту жолында азаматтардың ынтымағы орнайды.

«Жақында Ішкі істер министрі мемлекет басшысына қоғамда құқық бұзушылықтарға мүлдем төзбеушілікті қалыптастыру, оларды жасағаны үшін жазаның бұлтартпастығы қағидатын жүзеге асыру жұмыстары туралы ақпарат берді. Президент жариялаған құқық тәртібі» қағидасы – бұл қазақстандықтар үшін идеологиялық, саяси бағдарға айналуда, азаматтық қоғамның белсенді қатысуымен елімізде кез келген құқық тәртібін бұзуға, соның ішінде бұзақылық пен бұзақылыққа қарсылық ахуалы қалыптасып отыр. Тұрмыстық зорлық-зомбылық үшін жауапкершілік артып келеді», - деді Айгүл Жұмабаева.

«Қоғамдағы әділдік – заң үстемдігін нығайту жолындағы азаматтардың ынтымақтастығы», - деп атап өткен Мемлекет басшысы еліміздегі тұрақтылық пен құқықтық тәртіпті сақтауда құқық қорғау органдарының жауапкершілігінің жоғары екеніне тоқталды.

Дегенмен, ашық ақпарат көздерінде тәртіп сақшыларының өздерінің заң бұзушылықтары, азаматтарды заңсыз қылмыстық жауапкершілікке тарту жағдайлары туралы мәліметтер көптеп кездеседі. Жазықсыз адамдар нақты үкімдерін алып, өмірінің жылдарынан айырылады. Көпшілігі ақтау үкіміне қол жеткізеді, кейбір жәбірленушілер шығынды өтеу үшін қарсы шағым түсіреді және бұл туралы БАҚ бір емес, бірнеше рет жазды; Бірақ бұл ақша кінәлілерден өндірілмейді, бюджет есебінен төленеді. Жыл сайын осындай сот шешімдері бойынша міндеттемелерді орындау үшін мемлекеттік резервке қаражат салынады; Алайда, шулы ақтау үкімдерінен кейін азаматтарды заңсыз жауапқа тартуға кінәлі судьялар, прокурорлар, тергеушілер ешқандай жауапкершілік көтермейді. Мемлекет олардан зиянның орнын толтыру үшін төленген ақшаны ешқашан өндіріп алған емес.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев судьялардың VIII съезінде сөйлеген сөзінде заң бұзған судьялардың жауапкершілігін қатайтуды ұсынды.

«Сыбайлас жемқорлық, қылмыстық кепілдік және біліксіздігі арқылы халықтың мемлекетке деген сенімі айтарлықтай әлсірейді», - деп атап өтті ол.

Заңды бұзған тәртіп сақшыларынан талапты күшейту арқылы ғана құқық бұзушылыққа мүлдем төзбеушілік пен жазаның бұлтартпастығы қағидасын толық жүзеге асыру туралы айтуға болады.

«Нақты шенеуніктердің немесе құқық қорғау органдары қызметкерлерінің қателіктері немесе кәсіби еместігі салдарынан туындаған бюджет шығындарын өтеуді тоқтату қажет, олардың заңсыз әрекетінен зардап шеккен азаматтардың пайдасына төленген соманы лауазымды тұлғалардан бюджетке өндіріп алу тәжірибесін енгізу қажет. әрекеттер», – дейді Айгүл Жұмабаева.

Мемлекет басшысы Қазақстанда кез келген құқықбұзушылыққа мүлдем төзбеушілік атмосферасын қалыптастыруды тапсырды, өйткені кез келген құқық бұзушылыққа төзбеушілік қоғамдық қауіпсіздікті нығайту жолындағы маңызды қадам болып табылады. Сондықтан әрбір азаматтың өзі үшін, өз іс-әрекеті үшін, өзін қоршаған және оны толғандыратын нәрсеге: жақындарына, қоршаған ортаға, қоғам мен елге деген жеке жауапкершілігі маңызды.