Қазақ әдебиеті жаһандық сөрелерде: Жазушылар шығармаларының шетелде оқылуы мен дәріптелуі қалай жүзеге асуда?

Көркем әдебиет пен көркем аударма өзінің ұлы гуманистік миссиясын жалғастыруда. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің арқасында елдің қазіргі әдеби үдерісі жаһандық даму контекстіне белсенді қатысуда. Егемендіктің нығаюы ұлттық бірегейлікті танытуға өз септігін тигізіп келе жатыр, - деп жазады Skifnews.kz ақпарат порталы.

М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты шығарған «Культура в глобальном мире» ғылыми жинағы Ғылым комитетінің «Мәңгілік Ел» тұжырымдамасы аясында басылып шықты. Бұл әлемде мәдениетаралық диалогқа қызығушылықтың артуына байланысты қолға алынды. Қазақстанның қазіргі әдеби үдерісі көпұлтты қоғамдағы келісім мен толеранттылықты дәріптеуге бағытталған. Туған жерді жырлау, халықтың тарихын құрметтеу мен этностар тағдырын ойлау әдебиеттегі басымдықтарға айналған.

Отандық ғалымдардың еңбектері Беларусь, Ұлыбритания, Ресей, Румыния, Түркия елдерінде жарық көріп, қазақ әдебиетінің поэзия, проза, драматургия бағытындағы дамуымен шетел оқырмандарын таныстыруға мүмкіндік берді. Бұл әдебиет арқылы ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды ұштастырып, қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшеліктерін көрсетуге ықпал етті.

Қазіргі қазақ авторлары түрлі жанрларда қалам тербеп, поэзиядан прозаға дейін әртүрлі стильде жазып жүр. Бүгінде табиғаты қорғау тақырыбы көптеген шығармаларға негізгі арқау болып отыр. Жаһандану процесінде этномәдени өзіндік қорғанысты күшейту мәселелері талқыланып келеді. Әдебиет әлемінде гендерлік мәселелер мен рухани ізденістер де өзекті тақырыпқа айналғалы қашан.

«Культура в глобальном мире» жинағының негізгі бағыты – мәдениетаралық диалогты дамыту, түрлі халықтардың мәдениеті арқылы адамзаттың рухани байлығын арттыру болып табылады. Біз әдебиетіміз арқылы басқа ұлттардың мәдениетін танып, олардың көркем тілін түсініп әр халықтың болмысын өзімізше аша түсеміз. Сонымен қатар, басқа да халықтың әдебиетін түсіну өзара жақындасуға жол ашады.

Жинақта Қазақстан, Беларусь, Грузия, Ресей, Румыния, АҚШ және басқа елдердің әдебиеттанушыларының мақалалары ұсынылған. М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтын филология ғылымдарының докторы Кенжехан Матижанов басқарып келеді. Редакцияда жарық көретін мақалаларда қазіргі қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшеліктері, постмодернизм мен интернет әдебиетінің маңыздылығы, көркем аударма мәселелері кеңірек талданған.

М.О. Әуезовтің Жапонияға сапары барысында көрген әсерлері, әсіресе Хиросимадағы атомдық бомбалаудың зардаптарын өз көзімен көруі оны бейбітшілік пен ядролық қаруға қарсы күреске шабыттандырды. Мұрат Әуезов мақаласында белгілі ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменовтің поэзиясына тоқталып, оның философиялық тереңдігін атап өтеді. Сүлейменовтің «Сөз коды» кітабы халықтардың тарихи байланыстары мен мәдениет бірлігіне арналған.

Қазақ әдебиеті қазақ және шетел авторларының туындыларын аудару арқылы белорустармен мәдени байланысын нығайтуды қолға алған. Белорусь тілінде Абай Құнанбаев, Олжас Сүлейменов, Ұлықбек Есдәулет сияқты авторлардың шығармалары аударылып, бүгінде кеңінен таралған. Қазақстан мен Беларусь арасындағы әдеби ынтымақтастықтың көрінісі ретінде екі елдің алғашқы бірлескен альманағы жарық көрді.

Шетелдік ғалымдар шығармашылық тұлғаны қалыптастыруда мәдени ортаның маңызды рөлін атап өтеді. Белгілі ақын Бақыт Қайырбеков ұлттық дәстүрлерді жаңғыртудың маңызды екенін алға тартып жүр. Қазіргі қазақ әдебиеті экологиялық мәселелер, тұлғаның рухани дамуы және урбанизация тақырыптарын қозғайды. Бұдан бөлек, жастар поэзиясы да философиялық тереңдікке ие.

Қазіргі әдебиетте ұлттық және классикалық әдеби дәстүрлерді жаңғырту мен жаһандық әдебиетке жақындау үрдістері қатар жүруде. Қазақстан әдебиеті мен мәдениеті жаһандық деңгейде танылып, әлемдік мәдениеттің бір бөлшегіне айналды.

Жинақта қазақ әдебиетінің жаһандық әдебиетке қосқан үлесі, оның өзіндік көркемдік стилі мен танымал авторлардың шығармашылық жолы көрсетілген. Мақалада ұлттық мәдениет пен жаһандану арасындағы қатынас талданған. Сонымен қатар, әдеби шығармалардағы жаһандық құндылықтардың әсері мен қазақ әдебиетінің әлемдік мәдениетті байытуға қосқан үлесі жайлы сөз қозғалған. Әдебиеттанушылардың жаһандану процесінде ұлттық мәдениетті сақтап қалу маңызды екендігін үнемі тілге тиек етіп отыруы бекер емес. Қазақ жазушылары ұрпақтар сабақтастығын, ұлттық дәстүрлерді, табиғат пен адамның үйлесімділігін шығармаларында бейнелеп, жас ұрпақты ұлттық құндылықтарға тәрбиелеуге бағытталған туындыларын оқырмандарына ұсынудан кенде емес.

Бұл жинақ көркем аударма арқылы қазақ әдебиетін әлемге таныту, мәдени диалогты дамыту, Қазақстанның рухани байлығын жаһандық деңгейде көрсетуге зор үлес қосуда. Мақалалар арқылы қазақ әдебиетінің әлемдік мәдениетке қосқан үлесі анық көрсетілген.