Қақтығыстың ұзақтығы мен ауқымы бағаға тікелей ықпал етеді.
Таяу Шығыстағы геосаяси тұрақсыздық әрдайым жаһандық мұнай нарығына тікелей әсер етеді. Соңғы уақытта Израиль мен Иран арасындағы әскери шиеленіс қайта ушығып, бұл жағдай мұнай бағасының өсуіне түрткі болуы мүмкін деген алаңдаушылық туғызды. Өйткені бұл елдер тікелей болмаса да, аймақтағы мұнай тасымалы мен өндірісіне әсер етуі мүмкін тараптар саналады.
1. Геосаяси тәуекелдердің күшеюі
Израиль мен Иран арасындағы жанжал — тек осы екі елдің арасындағы мәселе емес. Бұл қақтығысқа олардың одақтастары да тартылуы мүмкін: Иран жағында – “Хезболла”, Сирия, Йемендегі хуситтер, ал Израиль жағында – АҚШ және кейбір батыс елдері. Мұндай кең ауқымды шиеленіс Парсы шығанағындағы мұнай тасымалын қауіпке тігеді. Егер Иран Ормуз бұғазын жабатын болса, бұл бүкіл әлемге жеткізілетін мұнайдың шамамен 20 пайызын ұстап тұруы мүмкін. Мұндай сценарийде мұнай бағасы шарықтауы ықтимал.
2. Нарықтық реакция және бағаның өсуі
Қазіргі таңда Brent маркалы мұнайдың бағасы 80–85 доллар аралығында құбылып тұр. Алайда сарапшылардың айтуынша, әскери қақтығыс өршісе және ұзақ мерзімге созылса, баға 100 доллардан да асып түсуі мүмкін. Соғыс басталысымен-ақ, қаржы нарықтарында «қауіпсіз активтерге» сұраныс артып, мұнай мен алтынның бағасы өсті. Бұл – нарықтың геосаяси тәуекелдерге жедел жауап беретініне нақты дәлел.
3. Иранның энергетикалық инфрақұрылымына қауіп
Иран – ОПЕК-тің ең ірі мұнай өндірушілерінің бірі. Егер әскери әрекеттер Иранның мұнай инфрақұрылымына тікелей соққы жасаса (зауыттар, кен орындары, экспорт порттары), бұл оның нарыққа мұнай жеткізу қабілетіне үлкен зиян келтіреді. Мұндай жағдай да бағаның өсуіне әкеледі.
4. Қазақстан мұнайына әсері
Қазақстан экономикасы мұнай экспортынан тікелей тәуелді. Сондықтан мұнай бағасының өсуі еліміздің бюджет кірістерін арттырады. Бірақ бағаның тым құбылмалы болуы ұлттық валюта тұрақтылығына, инфляция деңгейіне және инвестициялық тартымдылыққа кері әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, геосаяси шиеленіс жаһандық жеткізу тізбектерін бұзып, логистика мен тасымалдау шығындарын ұлғайтады. Бұл шикізаттан басқа тауарлар бағасына да әсер етуі мүмкін.
Израиль мен Иран арасындағы соғыс – бүкіл әлем үшін, соның ішінде мұнайға тәуелді елдер үшін де үлкен экономикалық тәуекел көзі. Қақтығыстың ұзақтығы мен ауқымы бағаға тікелей ықпал етеді. Қазақстан секілді мұнай экспорттаушы елдер үшін бұл бір жағынан қаржылық мүмкіндік болса, екінші жағынан сыртқы нарықтарға тәуелділіктің қауіптілігін тағы бір мәрте көрсетіп отыр.