Айта кетейік, дәл осы Ғылым академиясын соғыстан бергі жылдары Қазақстанда ашу үшін күрескен де өзі болатын.
Ол кезде Қаныш Сәтбаев Геология ғылымдары институтының директоры еді. Бұл қызметке ол Қазақстан Ғылым академиясы президенті қызметінен алынғаннан кейін, жазалау ретінде жіберілген болатын, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы. — «Не үшін қызметінен алынды?» — деп сұрауыңыз мүмкін. 1951 жылы Мұхтар Әуезов пен Ахмет Жұбанов «ұлтшыл» деп айыпталды. Сол кезде Сәтбаевқа: “Бұл екеуін академиядан шұғыл шығару керек!” — деп бұйырылды. Бірақ ол былай деп жауап берген: “Мен басқарып отырған бірде-бір ғылыми мекемеде мұндай негізсіз «тазартуға» келісім бермеймін!” Осы сөзінен кейін Сәтбаевтың өзін де «ұлтшылдарды қолдады», «1917 жылы Алаш партиясының үгітшісі болғанын жасырды» деп айыптады. Сөйтіп, оны Ғылым академиясының президенті қызметінен алып тастады. Айта кетейік, дәл осы Ғылым академиясын соғыстан бергі жылдары Қазақстанда ашу үшін күрескен де өзі болатын. Кейін оның орнын Дінмұхамед Қонаев басады. Бірақ бірден емес — алдымен, 1955 жылы Сталин қайтыс болғаннан кейін, Қазақстанға Брежнев келіп, Қонаев екеуінің достығы да сол кезден басталды. Сол жылдары Сәтбаевқа және көптеген зиялыларға қарсы басталған қуғындау тоқтап, алғашқы ақталулар жүре бастады. Осыдан кейін Қаныш Имантайұлы Ғылым академиясының басшылығына қайта оралып, КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланды. Еңбегі мойындалып, беделі өсті. Алайда оған «Социалистік Еңбек Ері» атағын беру туралы әңгіме қозғалғанда, Қонаев бұл ұсынысты қолдамаған көрінеді. Бұл екеуінің күрделі қарым-қатынасы — бөлек әңгіме. Қонаевтың ең көп сыналатын тұстарының бірі де осы еді. Дегенмен, Сәтбаевтың еңбегі орасан зор еді: ол Қазақстанда ғылымды ұйымдастырды, білікті мамандарды тәрбиеледі, әрі жас кезінде-ақ Ұлытау-Жезқазған мыс кеніші ауданын ашты. Айта кетейік, ол кезде бұл кен орны әлемдегі ең ірі мыс қоры бар деп есептелетін. Ал бастапқыда сол аймақты зерттеуге қарсы болған да — Мәскеудегі совет ғалымдары еді.