Бүгінгі таңда терроризм мен экстремизмнің басты таралу арнасы — интернет.
2025 жылдың алғашқы жартысы Қазақстан үшін тек экономикалық және технологиялық трансформация кезеңі ғана емес, сонымен бірге ұлттық қауіпсіздікке төнетін идеологиялық қауіптермен күрестің жаңа деңгейіне өткен уақыт болды. Терроризм мен экстремизм ел ішінде физикалық шабуылдар арқылы емес, ақпараттық кеңістік пен мессенджерлер арқылы насихатталуда. Ал мемлекеттік органдарға бағытталған кибершабуылдар – еліміздің киберқорғанысының маңызын көрсетіп отыр. ҰҚК, ІІМ және цифрлық даму министрлігінің мәліметтері мен сарапшылар пікірі – бұл қауіптердің күрделілігін және жаңа амалдарды қажет ететінін көрсетеді, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Терроризм мен экстремизмге қатысты сот үкімдері: статистика және мысалдар
ҰҚК ресми мәліметі бойынша, 2025 жылдың алғашқы алты айында:
Терроризм және экстремизмге қатысты 52 адам сотталды;
Тағы 52 азамат бойынша тергеу амалдары жүргізілуде;
Сотталғандардың 96%-ы – Қазақстан азаматтары, 2 адам – шетелдік.
Сот үкімдері бойынша, көп жағдайда айыпталушылар интернетте діни сипаттағы радикалды материалдарды таратқан, террористік әрекеттерді ақтаған, әлеуметтік желіде зорлық-зомбылыққа үндеген.
Нақты істер:
Шымкент: 27 жастағы ер адам діни сипаттағы зорлықты насихаттап, адам өлтіруге үндегені үшін 7 жылға сотталды.
Атырау: 30 жастағы тұрғын Telegram арнасы арқылы террористік ұйым идеологиясын таратқаны үшін 6 жыл бас бостандығынан айырылды.
Астана: 24 жастағы әйел Сириядағы террористік топқа қосылуға тырысып, үгіт жүргізгені үшін қылмыстық жауапкершілікке тартылды.
Радикализмнің жаңа алаңы – мессенджерлер мен әлеуметтік желілер
Бүгінгі таңда терроризм мен экстремизмнің басты таралу арнасы — интернет. Telegram, WhatsApp және басқа мессенджерлерде жасырын топтар құрылып, діни-идеологиялық материалдар таратылады. Бұл арналарда радикалды контент жастарға бағытталып, шетелдік ұйымдарға қосылуға үгіттеу, “дін жолы” ретінде көрсетілетін идеология арқылы әсер ету кеңінен қолданылуда.
Қолданбалы этносаяси зерттеулер институтының директоры Талғат Қалиев:
«Қазір физикалық шабуылдан бұрын ақпараттық шабуыл басты қауіпке айналды. Егер елде теракт тіркелмесе — бұл арнайы қызметтің кәсіби жұмысының нәтижесі. Бірақ қауіптің мессенджерлер мен желілерге ауысқаны – үлкен сынақ».
Ол атап өтті:
Идеологиялық ықпал көбіне әлеуметтік желі арқылы жүреді;
Жастардың дін туралы ақпаратты дұрыс танымай қабылдауы радикализацияға апарады;
Мектептерде, колледждер мен ЖОО-ларда діни сауаттылықты арттыру бағдарламасы қажет.
Киберқауіп: шабуылдар сипаты мен нысаналары
Қазақстандағы кибершабуылдардың саны соңғы жылдары күрт артты. Бұл шабуылдар негізінен мемлекеттік органдардың сайттарына, стратегиялық инфрақұрылымдарға, халыққа қызмет көрсету жүйелеріне бағытталады.
ҰҚК және ЦДИАӨМ мәліметі бойынша:
2024 жылы – 552 миллион кибершабуыл тіркелді;
2025 жылдың алғашқы 6 айында – 3 587 мақсатты DDoS-шабуыл тіркелген;
Шабуылдардың 72%-ы – мемлекеттік органдарға, 28%-ы – инфрақұрылым нысандарына бағытталған.
DDoS шабуыл дегеніміз — серверлерге үлкен көлемде сұраныс жіберу арқылы олардың жұмысын тоқтату әрекеті. Көп жағдайда бұл шабуылдар шетелдік IP-мекенжайлардан жүзеге асырылады.
Интернеттегі терроризмге қарсы күрес: цифрлық шешімдер мен алдын алу
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін киберкеңістікте нақты әрекеттер қолға алынуда. Бұл бағытта ІТ мамандар, ҰҚК құрылымдары және құқық қорғау органдары өзара бірлескен алгоритмдер әзірлеп жатыр.
Қолданылып жатқан шаралар:
Радикалды контентті анықтайтын арнайы сканерлеу жүйелері;
Жасанды интеллект көмегімен күдікті аккаунттарды анықтау;
Telegram мен Meta компанияларымен құқықтық негіздегі әріптестік орнату;
Террористік сипаттағы арналарды бұғаттау және тергеу органдарына жолдау.
Мәселе: көптеген платформа шетелде орналасқан, және құқықтық юрисдикция Қазақстан заңнамасына сәйкес келмейді. Бұл жағдай тергеу амалдарын қиындатады.
Сарапшылар ұсынысы
Заңнамалық реформа:Террористік және экстремистік контентке нақты құқықтық анықтама енгізу;
Интернеттегі үгіт жүргізу фактілерін дәлелдеудің құқықтық механизмдерін күшейту.
Білім және ақпарат:Жастар арасында діни және медиасауаттылықты арттыру;
Колледждер мен университеттерде “Идеологиялық қауіпсіздік негіздері” пәнін енгізу.
Киберқауіпсіздік:Мемлекеттік ІТ-инфрақұрылымды қорғау үшін отандық қорғаныс жүйесін дамыту;
Халықты фишинг, әлеуметтік инженерия және алаяқтық шабуылдардан қорғауға арналған оқыту бағдарламаларын енгізу.
Терроризм мен экстремизм енді тек қарулы шабуыл емес. Қазіргі қауіп — санаға әсер ету, ақпараттық манипуляция және идеологиялық деструкция. Қазақстан бұл қауіпке жауап беруде бірқатар шаралар қабылдап отыр, алайда идеологиялық ықпалға қарсы күрес ұзақмерзімді, кешенді амалдарды қажет етеді.
Киберқауіпсіздік те — тек ІТ мамандардың емес, жалпы ұлттық қауіпсіздік жүйесінің құрамдас бөлігіне айналды. Қоғамдық иммунитетті күшейту — яғни ақпараттық тазалық, саналы қоғам қалыптастыру — бұл күрестің ең тиімді жолы болмақ.