Жасанды интеллект балалардың оқуын қалай өзгертеді?
Қазақстанда жасанды интеллект (ЖИ) бүгінде тек ғылыми зерттеулердің тақырыбы ғана емес, мектеп бағдарламасына ене бастаған жаңа құралға айналып келеді. Соңғы екі жылда Оқу-ағарту министрлігі бірқатар нақты қадамдар жасап, «Информатика» пәнін «Информатика және жасанды интеллект» деп қайта атауды қолға алды. Сонымен қатар, оқушыларға арналған әдістемелік ұсынымдар әзірленіп, алғашқы пилоттық жобалар іске қосылды, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Мектептерде қандай өзгерістер жүріп жатыр?
Жаңа пәндік мазмұн енгізілуде: оқушылар тек код жазуды емес, жасанды интеллекттің логикасын түсінуді үйренеді. IT-лицейлер мен мамандандырылған мектептерде мұғалімдерге арналған курстар өткізіліп, бірнеше жүз педагог жасанды интеллект құралдарын қолдануға бейімделді. Цифрлық даму министрлігімен бірлесіп, білім беру саласында ЖИ-ді қолданудың этикалық нормалары мен құқықтық талаптары талқыланып жатыр.Мұғалімдер не дейді?
Мұғалімдердің пікірі екіге бөлінеді.
Бір бөлігі ЖИ-ді көмекші құрал ретінде құптайды: ол сабақ жоспарын дайындауды жеңілдетіп, әр оқушыға жеке бағдарлама ұсынуға көмектеседі. Ал екінші тарап қауіптенеді: инфрақұрылым жеткіліксіздігі, дайын жауапты көшіріп алу арқылы білім сапасының төмендеуі, сонымен қатар мұғалімдердің өздері жаңа жүйені игеруге уақыт пен ресурс таба алмай қалуы мүмкін.Оқушылардың көзқарасы
Жасөспірімдер арасында ЖИ-ге қызығушылық жоғары. Оларға дайын жауап табу ғана емес, түрлі қосымшалар арқылы тапсырманы талдау, жаңа идея ұсыну, тіпті жобалық жұмыстарды жетілдіру ыңғайлы. Бірақ дәл осы артықшылық кейде теріс пайдалануға да әкелуі мүмкін. Сондықтан мұғалімнің бақылауы мен бағыт-бағдары аса маңызды.
Жасанды интеллекттің нақты пайдасы
Жеке бағытталған білім – әр оқушының деңгейіне сай тапсырма беру, әлсіз тұстарды дер кезінде анықтау мүмкіндігі. Болашаққа дайындық – оқушылардың цифрлық сауаттылығын арттырып, жаңа мамандықтарға бейімдеу. Ауыл мен қала арасындағы алшақтықты қысқарту – онлайн платформалар арқылы шалғайдағы мектептерге де сапалы білім қолжетімді болуы.Қиындықтар мен сын-тегеуріндер
Жасанды интеллектті мектепке енгізу идеясы қаншалықты қызықты болғанымен, шындыққа келгенде бірқатар кедергілерге тірелеміз. Бұл кедергілерді елемей, жай ғана жаңа бағдарламаларды енгізу – уақытша әсер береді, бірақ ұзақ мерзімде сапалы нәтиже болмайды.
Интернет пен құрылғы тапшылығы
Бүгінде Қазақстандағы әрбір мектептің жағдайы әртүрлі. Қаланың ортасындағы жаңа білім ошақтарында заманауи компьютерлік сыныптар бар, интернет жылдам, интерактивті тақта да жеткілікті. Бірақ ауылдағы шағын мектептерде мүлде басқа көрініс: кейбірінде әлі күнге дейін ескі компьютерлер қолданылады, интернет әлсіз, тіпті кей жерлерде мүлде жоқ. Осындай жағдайда жасанды интеллектті қолдану мүмкіндігі қағаз жүзінде ғана қалады. Бұл – білім сапасында ауыл мен қала арасындағы айырмашылықты одан әрі ұлғайтуы ықтимал.
Мұғалімдердің дайындығы
Жасанды интеллект тек құрал ғана, ал оның нәтижелі қолданылуы мұғалімнің шеберлігіне тікелей байланысты. Егер педагог жаңа технологияны тек сырттай танып, сабақта қолдану әдісін меңгермесе, ЖИ жай сән үшін орнатылған бағдарламаға айналады. Мұғалімге оқушының тапсырмасын автоматты тексеру немесе дайын жоспар алу ғана емес, осы құралды баланың ойлау қабілетін дамытуға бағыттай білу маңызды. Ол үшін мұғалімдерге қысқа тренинг емес, терең әрі жүйелі курстар қажет.
Этикалық және тәрбие мәселелері
ЖИ қолданғанда ең өзекті сұрақтардың бірі – академиялық адалдық. Егер оқушы барлық тапсырмасын жасанды интеллектке орындата берсе, онда оның шынайы білім деңгейін қалай анықтаймыз? Мұндай жағдайда бағалау әділ болмай қалады. Оның үстіне, балалардың өз бетімен іздену, ой қорыту қабілеті төмендеп кету қаупі бар. Сондықтан ЖИ қолдану мәдениетін қалыптастыру – аса маңызды міндет.
Шешу жолдары мен алдағы қадамдар
Бұл кедергілерді айналып өту мүмкін емес. Оларды шешпей, тек «мектептерге ЖИ енгіздік» деп есеп берумен шектелсек, технология шын мәнінде білім берудің серпініне айналмайды. Сондықтан бірнеше бағытта нақты жұмыс қажет.
Барлық мектепке тең жағдай жасау
Ең әуелі инфрақұрылым мәселесін шешу керек. Жасанды интеллект интернетсіз де, компьютерсіз де жұмыс істемейді. Сол үшін шалғай ауылдағы мектептерді заманауи техникамен жабдықтау – мемлекет үшін стратегиялық міндет. Әр балаға сапалы білімге тең қолжетімділік берілмейінше, цифрлық технологиялар тек қалалық оқушылардың артықшылығына айналып қалады.
Мұғалімдерді жан-жақты дайындау
Педагогтарды дайындау – тағы бір үлкен бағыт. ЖИ құралдарын пайдалануды үйрету бір бөлек, оны сабақта тиімді қолданудың әдістемесін түсіндіру – тіпті бөлек әңгіме. Әр мұғалім өз пәніне сәйкес мысалдар мен практикалық тәсілдерді меңгеруі тиіс. Мәселен, тарих пәнінде ЖИ оқушыларға деректерді салыстырып талдауға көмектесе алады, ал математикада есеп шығарудың түрлі жолын көрсетуге мүмкіндік береді. Егер мұғалім осындай артықшылықтарды қолдана білсе, ЖИ оқытудың ажырамас серігіне айналады.
Академиялық адалдық пен тәрбие
Жасанды интеллект оқушыға дайын жауап беретін сиқырлы таяқша болмауы керек. Керісінше, ол оқушыны ойлануға, ізденуге, жаңа идея табуға итермелейтін құрал болуы қажет. Ол үшін мектептерде адалдық мәдениетін қалыптастыру маңызды. Мұғалімдер ЖИ-ді тыйым салынған құрал ретінде емес, дұрыс қолдануды үйрететін мүмкіндік ретінде көрсетуі тиіс. Мысалы, оқушы ЖИ-ді тақырыпты зерттеуге, мысалдар алуға немесе идеяны дамытуға пайдалана алады, бірақ соңғы қорытынды мен шешім өз еңбегі болуы шарт.
Қорытыа келгенде, жасанды интеллект – Қазақстандағы білім беру саласының болашағына жаңа леп әкелетін үлкен мүмкіндік. Бірақ ол бірден нәтиже беретін дайын шешім емес. Инфрақұрылымдағы олқылықтар, мұғалімдердің дайындығы мен этикалық мәселелер шешілмейінше, ЖИ толыққанды пайдасын көрсете алмайды.
Сондықтан қазір жасанды интеллектті енгізу – тек технологиялық емес, сонымен қатар әлеуметтік, педагогикалық және мәдени мәселе. Егер осының бәрін жүйелі түрде қарастырып, тең жағдай жасасақ, ЖИ болашақта оқушыларды жаңа дәуірдің білімді, бәсекеге қабілетті азаматтары етіп тәрбиелеуге үлкен үлес қоса алады.