Алматы экологиясын жақсарту – тек мемлекеттік органдардың міндеті емес. Бұл – әр адамның күнделікті таңдауына байланысты.
Алматы – тек Қазақстанның емес, бүкіл Орталық Азияның ең ірі мәдени, білім және экономикалық орталығы. Әсем табиғатымен, тауға жақын орналасуымен ерекшеленетін бұл қалада екі миллионға жуық адам өмір сүреді. Күн сайын мыңдаған көлік жолға шығып, ондаған өндіріс нысаны жұмыс істеп, мыңдаған тонна қалдық шығарылады. Сондықтан Алматының ауасы, суы, жасыл аймақтары – халықтың денсаулығын анықтайтын ең негізгі факторлар. Қала тұрғындары соңғы жылдары экологиялық ахуалдың қиындай түскенін жиі сезіне бастады. Қыстағы қалың тұман, жаздағы аптап ыстық, әр жерден шыққан шаң – осының бәрі халықтың мазасын алады. Дегенмен, соңғы уақытта Алматыда табиғатты қорғауға бағытталған нақты қадамдар жасалып жатыр. Бұл – энергияны үнемдейтін жаңа жүйелер, газдандыру жұмысының кеңеюі, жасыл аймақтарды көбейту, су арналарын тазарту, «Таза Қазақстан» акциясының тұрақты түрде өткізілуі және тұрғындарды экологиялық мәдениетке баулу. Бұл бастамалардың барлығы бір-бірімен байланысқан үлкен экожүйенің бөліктері. Экологияны жақсарту – бір күндік науқан емес. Ол ғылыми негізделген, ұзақ мерзімді жоспарды талап ететін өте күрделі жұмыс, деп жазады Sn.kz ақпарат порталы.
Үлкен мегаполистің экологиясын сақтау, жақсарту тұтас механизмді қажет еді. Экологияны жақсартудың негізгі бағыттары: Ауаны тазарту – көлік шығарындыларын азайту, қоғамдық көлікті дамыту, жасыл аймақтарды көбейту; Қоқысты дұрыс басқару – сұрыптау, қайта өңдеу, пластикті аз пайдалану. Судың сапасын қорғау – өзен-көлдерге зиянды қалдықтарды төгуге жол бермеу, тұрмыстық суды үнемдеу. Энергияны үнемдеу – жаңартылатын энергия көздерін қолдану, энергия тиімділігін арттыру. Орман және жасыл желек көбейту – ағаш отырғызу, ормандарды қорғау. Қоғамдық мәдениетті арттыру – экобілім беру, волонтерлік экокампанияларға қатысу.
Алматының ауа сапасы: ластану себептері және шешу жолдары
Алматының ауасының ластануы ел бойынша ең өзекті мәселелердің бірі. Қыстың суық күндерінде қала төменге жиналған түтіннің астында қалады. Оның негізгі себебі – көлік санының көптігі және ескі жылыту жүйелерінің жұмысы. Эколог-маман Еркін Қалдарбеков бұл мәселеге жіті тоқталды. Еркін Қалдарбеков: «Алматының ауасы жылдар бойы көліктің тым көп болуынан ластанып келеді. Қала жыл сайын кеңейгенімен, көлік ағыны одан да тез өсіп жатыр. Ескі қазандықтар да ауаның ластануына үлес қосады. Соңғы жылдары газдандыру жұмыстары өте жақсы жүріп жатыр. Электр және газбен жұмыс істейтін жылыту жүйелерінің үлесі артты. Бұл – қала атмосферасын тазартатын ең пәрменді қадамдардың бірі», – дейді. Сарапшының айтуынша, газдандыру толық аяқталса, Алматының ауа сапасы бірнеше жыл ішінде айтарлықтай жақсарады.
Жасыл аймақтар – қаланың табиғи қорғаны
Алматының тағы бір маңызды мәселесі – жасыл желектің азаюы. Құрылыс көп, адам саны көп. Мұндай жағдайда ағаш отырғызу – тек сәндік мақсат емес, қала өміріне қажет инженерлік жүйе. Орман шаруашылығы саласының сарапшысы Ләззат Сәрсен пікірін былай жеткізеді. Ләззат Сәрсен: «Алматы – тау бөктерінде орналасқан ерекше қала. Мұнда желдің бағыты күрделі, ал ауаның қозғалысы табиғи тосқауылдарға байланысты баяу. Дұрыс отырғызылған жасыл белдеу лас ауаны сыртқа шығарып, қаланың ішіндегі айналымды азайтады. Бұл – ғылыми дәлелденген тәсіл. Сондықтан біз ағашты көп, әрі дұрыс отырғызуымыз қажет», – дейді. Оның айтуынша, ағаш тек ауаны тазалап қоймайды. Қаладағы температураны 4–6 градусқа дейін төмендетіп, аптап ыстықты жеңілдетеді. Бұл – халықтың денсаулығына да әсер етеді.
Су – Алматының ең қымбат қазынасы
Алматының таза суы – таудан келетін табиғи байлық. Алайда соңғы жылдары климат өзгеріп, өзендердің су деңгейі төмендеп барады. Қала халқы көбейген сайын суға деген сұраныс та артып келеді. Гидролог Бауыржан Жүнісов бұл туралы алаңдаушылығын білдіреді: Бауыржан Жүнісов: «Алматының су ресурстары шектеулі. Таудағы өзендердің деңгейі төмендесе немесе ластанса, оның зардабын алдымен қала тұрғындары тартады. Сондықтан су арналарына түсетін жүктемені азайтып, арналарды реттеуді тоқтатпау керек. Су – Алматы үшін ең бағалы ресурс», – дейді. Сарапшы су үнемдеу мәдениетін қалыптастырудың маңызын ерекше атап өтті.
Экотуризм – табиғатты қорғаудың ең тиімді жолы
Алматы – табиғаты ең әсем өңірлердің бірі. Тау, өзен, орман, ұлттық парктер – қаланы экотуризмге өте қолайлы етеді. Сарапшылар экотуризмді дамытудың негізгі пайдасы – халықтың табиғатқа деген көзқарасы өзгереді дейді. Тауға жиі шығатын адам табиғаттың қандай нәзік екенін түсінеді. Суды ластамауға, қоқыс тастамауға, орманды сақтауға үйренеді. Бұл – экологиялық мәдениеттің бастамасы.
Әр тұрғынның үлесі қандай болуы керек?
Алматы экологиясын жақсарту – тек мемлекеттік органдардың міндеті емес. Бұл – әр адамның күнделікті таңдауына байланысты. Кез келген тұрғын мыналарды жасай алады: суды үнемдеп пайдалану; қоқысты сұрыптау; Көлікті мүмкіндігінше аз пайдалану; ағаш отырғызу акцияларына қатысу; табиғатқа қоқыс тастамау; қаланы таза ұстауға үлес қосу. Бұл – өте қарапайым, бірақ қала экологиясына үлкен әсер ететін әрекеттер. Алматы – бәріміздің ортақ үйіміз. Оның ауасы таза, суы мөлдір, табиғаты жасыл болуы – әрқайсымыз үшін маңызды. Экологияны қорғау – болашаққа қалдырған ең үлкен мұрамыз. Алматының экожүйесін сақтау – қаладағы әрбір мекеме мен әрбір отбасының ортақ міндеті. Бүгін атқарылған бір кішкентай іс ертеңгі ұрпақтың денсаулығын қорғап қалады. Алматы – болашаққа аманат. Біз сол аманаты адал сақтауымыз керек.