Қазақстандағы спорт: Тәуелсіздіктің 30 жылындағы ең жарқын жетістіктер

Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдық мерейтойы әлеуметтік-экономикалық және саяси жетістіктермен ғана емес, спорттық жеңістермен де есте қалды. Дене шынықтыру және спорт саласының қарқынды дамуы әлемге жаңа спорт жұлдыздарын ашып, Қазақстанды мықты, дені сау ұлт қалыптастырушы ел ретінде көрсетті. Республика Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай спорт саласындағы ең жарқын жетістіктерге арналған шолуды Skifnews.kz ақпараттық порталынан оқыңыз. 

Спорт тарихының бастауындағы айтулы жеңістер 

Тәуелсіздік алған сәттен бастап Қазақстанның үлкен спорттағы алғашқы салтанаты 1994 жылы Лиллехаммердегі Қысқы Олимпиада ойындары барысында байқалды. Сол жылы шаңғышы Владимир Смирнов еліміз үшін алғашқы «алтынды» қоржынға салған еді. Бұдан кейін қазақстандық спортшылар тағы 63 олимпиадалық медальды олжалайды. 

30 жыл ішінде Қазақстанның спорттық жетістіктерінің визиттік карточкасы бокс болғаны сөзсіз. Олимпиадада алғаш рет бокстан алтын медальды Василий Жиров жеңіп алды. Спортшының өзі үшін де, Тәуелсіз Қазақстан үшін де 1996 жылы бұл алғашқы алтын медаль болды. Уақыт өте келе оның жеңісін Ермахан Ибраимов, Бекзат Сәттарханов, Бақтияр Артаев, Бақыт Сәрсекбаев, Серік Сәпиев және Данияр Елеусінов сынды бокс жұлдыздары қайталады. Бокстан өткен Олимпиада ойындарындағы жеңіс туын Қазақстан 2008-2016 жылдар аралығында 4 жыл қатарынан алып жүрді. 

Бұл ретте заманымыздың көрнекті боксшыларының жарқын өкілі – отандасымыз Геннадий Головкинді ерекше атап өткен жөн. Оның есебінде 41 жеңіс бар. 2016 жылы Головкин нокаутты жеңістердің ең жоғары пайызымен (91,67%) Гиннестің рекордтар кітабына еніп, әлем чемпионы атанды. Оның рингке қазақ халқының ұлттық шапанымен шығуы дәстүрге айналды, ал GGG аббревиатурасы - әлемге әйгілі брендтердің қатарына енді. 

Рингтегі жеңістер ел жетістіктерінің қоржынын айтарлықтай толықтырғанына қарамастан, басқа бағыттар бойынша өткен біріншіліктер Қазақстанның әлемдік спорт аренасында танымал болуына үлкен үлес қосты. Тәуелсіздік жылдары еліміз жеңіл атлетика, күрес, жүзу, биатлон, ауыр атлетика, велоспорт және мәнерлеп сырғанау бойынша жарыстарда мол табысқа қол жеткізді. 

Елімізде ауыр атлетиканың дамуын да ерекше айта кету керек. Анатолий Храпатый дебютант болған бұл сала көптеген ауыр атлет-чемпиондардың жұлдызын жақты. Храпатый 1996 жылы  Әлем чемпионатында Қазақстанға алғашқы «алтынды» әкелді. Кейінірек бұл спорт түрінің тарихына Илья Ильин, Нижат Рахимов, Светлана Подобедова, Мая манеза, Зульфия Чиншанло және басқалар кірді. 2012 жылы Лондон Олимпиадасында бірінші орын алған қазақстандық велошабандоз Александр Винокуровты велоспортта жол салушы ретінде қарастырған жөн. Ал кейінгі Жазғы Олимпиада ойындарында жүзу жарыстарында Дмитрий Баландин жеңіске жетті. Мәнерлеп сырғанаудан Олимпиада тұғырында Қазақстан алғаш рет 2014 жылы Денис Тен қола медальға ие болған кезде пайда болды. Өкінішке қарай, 2018 жылы жас мәнерлеп сырғанаушының өмірі қыршынынан қиылды.

Спорт – ел намысы 

Ел спортшыларының жеңісі халықаралық спорт аренасында еліміздің имиджін асқақтату жолында үлкен қадам болды және әлемдік деңгейдегі спорттық жарыстарды өткізудің жарқын алаңы ретінде әлем елдері Қазақстанға назар аудара бастады. 2011 жылы еліміз алғаш рет Халықаралық Олимпиада комитетінің мұрындық болуымен өткен жарыстардың - VII Қысқы Азия ойындарының «иесі» атанды, оған 26 ел қатысты. Сол кезде Қазақстан құрамасы жалпы саны 70 медальға ие болды, оның 32-сі – «алтын». 2017 жылғы 28-ші Дүниежүзілік Қысқы Универсиаданы өткізу республиканың маңызды жетістігі болып танылды, оған 50-ден астам елден 1500-ден астам спортшы қатысты. 

Осындай ірі халықаралық іс-шаралардың өткізілуі спорттық инфрақұрылымның дамуына да оң әсер етті. Соның негізінде әлемдік стандарттарға сай келетін бірқатар ірі кешендер салынды. Олар:  «Сарыарқа» республикалық велотрегі, «Астана Арена», «Алатау» шаңғы және биатлон стадиондарының кешені, «Барыс Арена» және «Алау» мұз айдындары, «Алматы арена» спорт сарайы, «Сұңқар» Халықаралық шаңғы трамплиндері кешені, «Бурабай» халықаралық шаңғы базасы, аты аңызға айналған қазақстандық палуан Жақсылық Үшкемпіров атындағы жекпе-жек сарайы, «Қазақстан» жеңіл атлетикалық спорт кешені. Бұл нысандар барлық спорт әуесқойларын қызықтыратын орынға айналды. 

Мәдениет және спорт министрлігінің ақпараты бойынша, Тәуелсіздік жылдары барлығы 77 стадион, 38 спорт сарайы, 8 мыңға жуық спорт алаңы салынған және 2 мыңнан астам спорт залы құрылған. Бұл ретте мүмкіндігі шектеулі спортшыларға да ерекше көңіл бөлініп келеді. Республикада мүмкіндігі шектеулі жандарға арналған 13 спорт клубы және 3 мектеп жұмыс істейді. Жыл сайын 5 мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі спортшылардың қатысуымен түрлі санаттағы тұлғалар үшін 40-тан астам халықаралық және республикалық чемпионаттар мен турнирлер өткізіледі. Ал 2018 жылы елордада Қазақстандағы алғашқы паралимпиадалық жаттығу орталығы ашылды.
 
Спорт – ұлттық бірегейліктің бір бөлігі 

Қазақстанның үлкен спорттағы жетістігі ұлттық рухты қолдауға әсер етпей қоймады. Мәселен, Тәуелсіздік жылдары елімізде қазақтың ұлттық спортының 25-тен астам түрі жаңа тыныс алды. «Қазақ күресі», «Саятшылық», «Асық ату» және «Тоғызқұмалақ» сияқты жарыстар ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұраларының репрезентативтік тізіміне енді, ал «Қазақстан Барысы» республикалық турнирі ұлттық брендке айналды.
 
Қазақстанда ұлттық спорт түрлерін жаппай дамыту мақсатында бүгінгі таңда 8 мамандандырылған спорт клубы, 13 мамандандырылған спорт мектебі және 45 ипподром ашылды. Бұдан басқа, барлық білім беру мекемелерінде дене шынықтыру сабақтарында «қазақ күресі», «тоғызқұмалақ», «асық ату» сияқты ұлттық спорт түрлерінің міндетті компонентін енгізу жүргізілуде. 

Тәуелсіздік жылдарында республикада кәсіби спортшыларды бастапқы кезеңнен жоғары спорт шеберлігіне дейін даярлау жүйесі қалыптасты. Бұған әлемдік жеңіс шежіресіне есімдері мәңгі жазылған қазақстандықтардың жетістіктері мен есімдері дәлел бола алады.