Данияр Әшімбаев хан заманынан бастау алған және бүгінгі күнге дейін жалғасып келе жатқан Қазақстан мен Өзбекстанның бәсекелестігі туралы жазды. Бұл, әсіресе, аймақтағы көшбасшылық үшін күрес жүріп жатқан кезде өзекті. Жаңа Қазақстан мен Жаңа Өзбекстан, конституциялық реформалар, қайта сайлау. Бұл қозғалыс - іс жүзінде біртұтас, онда өзбектер біздің артымыздан кешігіп келеді. Бұл туралы саясаттанушы Сырым Итқұлов жазды, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Оның айтуынша, Өзбекстан Президентінің отбасы Назарбаевтың істеген әрекетіне көбірек ұқсайды.
Шынында, Тоқаев пен Мирзиеевтің ұстанымдары арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар. Мен биліктің қандай да бір бастамасына әрдайым сыни көзқараспен қарайтын болсам да, бұл жерде мен екі ел арасындағы конституциялық реформалар мен Президентті қайта сайлауды салыстыру бөлігінде Әшімбаевпен келіспеймін.
Өткен жылдағы олардың нақты «өзгерістеріне» қарап, өзбек нұсқасын Ресеймен салыстыруға болады. Олардың Конституцияны референдум арқылы жаңартуы қазіргі Президент Мирзиеевтің бұрынғы екі мерзімін «нөлге айналдырды». Енді ол өз билігін 2040 жылға дейін сақтайды (!). Елестетіп көріңізші, тағы 17 жыл. Бұл қазірдің өзінде Путиннің билікті иелену сценарийіне ұқсас.
Біз болсақ нөлдендірудің орнына мерзімді қысқарттық: 5 жылда екі реттің орнына 7 жылда бір мерзім. Орталық Азиядағы билік пен бизнестің «отбасыландыру» мәселесі де жоқ емес. Өзбекстан Президентінің отбасы Назарбаевтың істеген әрекетіне көбірек ұқсайды. Саида екі мыңыншы жылдардың басындағы Дариғаға ұқсайтынына дейін әкесінің имиджі мен медиа нарықты бақылайды.
Барлығы Мирзиеевтің қызы Саиданың БҰҰ трибунасында сұлулығына және әйелдердің рөлі мен Өзбекстанда тұрмыстық зорлық-зомбылықты қылмыстық жауапкершілікке тартқаны туралы әдемі дәйексөздерінен шабыттанғаны есімде, - дейді саясаттанушы.
Итқұлов атап өткендей, бірақ бұл кезде оның күйеуі Шешенстан басшысы Қадыровпен бауырластық қарым-қатынас орната отырып, Президент Әкімшілігі Басшысының орынбасары бола отырып, халық ақшасына бизнес-империя құрды. Ал оның бизнес-империясында, Gazeta.Uz интернет-басылымының мәліметі бойынша, Uzcard брендімен жұмыс істейтін «Бірыңғай жалпы республикалық процессинг орталығы» ЖШҚ жарғылық қорындағы 75% үлесі кіреді. Сол басылымның хабарлауынша, оның күйеуі Турсунов өзінің Promedic Invest компаниясы арқылы «Капиталбанктің» шамамен 35% акциясын сатып алған.
Сонымен қатар mezon.io сайтына сәйкес, Президенттің күйеу баласы «Куранты», «Оби хаёт», «Трюфель» және Нобель мейрамханаларына иелік етеді, ал жақында Ойбек Тұрсынов «Шодлик Палас» қонақ үйінің иесі атанды.
Ешкімді еске түсірмей ме? Бұл Дариға Назарбаева мен менің сүйікті Алиюшамның нағыз қоспасы, оларға әділеттілік әлі қол жеткізе алмауда.
Енді, егер Тоқаевтың негізгі жаңалықтарының біріне көз жүгіртсек, бұл қазір мемлекетте қандай да бір басшылық лауазымдарды атқаруға мүмкіндігі жоқ бүкіл отбасының «құқықтарындағы жеңіліс». Қазір мен дәл осы Өзбекстанның таныс сарапшылары өткен жылы Қазақстанда референдум өткен кезде неге таң қалғанын жақсы түсінемін, онда президент тек бір мерзімге тағайындалады, ал оның жақын туыстары мемлекеттік қызметте де, квазимемлекеттік секторда да жоғары лауазымдарды атқара алмайды делінген болатын. Өйткені олардың билігін түсінуде (алдыңғы 30 жылдағы біз сияқты) мұндай бастамалар әрқашан басып алу мен автократияны заңдастырумен байланысты болды, - дейді саясаттанушы.
Оның айтуынша, өзбек референдумы, керісінше, елдің барлық саласында Мирзиеевтер отбасын толық бақылауға алды.
Сондықтан тек үстірт талдау кезінде ғана Қазақстан мен Өзбекстан бір нәрсені істеп жатқан сияқты көрінеді. Шын мәнінде, атап айтқанда, біз демократияға кім бет бұрғанын және елді кім қайтадан алдаусыратуда екенін көреміз. Бастапқы демократиялық өрнектер мен мұқабаларға қарамастан, Өзбекстанда референдум өткізудің алғашқы әрекеті Қарақалпақстанда жаппай көтерілуге айналды, - дейді Сырым Итқұлов.