Калачи ауылындағы "ұйқы ауруының" себептерін ұзақ уақыт зерттеп жүрген профессор Байрон Крейп бастаған Назарбаев университетінің ғалымдар тобы 2012 жылдың аяғынан 2015 жылдың қазанына дейін ауыл тұрғындары неліктен кенеттен ұйқыға кеткеніне өз гипотезаларын ұсынды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі. Профессор Крейптің айтуынша, ғалымдар тобы өз зерттеулерінде заңдылықтарды анықтауға бағытталған ғылыми модельдеу әдісін қолданған.
Ұзақ уақыт бойы мамандар "ұйқы ауруымен" ауыратындардың және аурудан аман қалғандардың өмір салтын зерттеді. Осылайша, олар аурудың тамақпен, созылмалы аурулармен немесе ауыл тұрғындарының жаман әдеттерімен байланысты болуы мүмкін деген ондаған гипотезаларды жоққа шығарды.
"Бірақ содан кейін біз Калачидің барлық тұрғындары суды бір көзден - оны сорып, ауыл тұрғындарына сататын жергілікті тұрғынның жер асты сорғысынан ішетінін білдік. Әрине, су ақшаға сатып алынған, сондықтан су үй жануарларына берілмеген. Жануарлар өзен суын ішкен, бұл олардың неге ұйықтамағанын түсіндіреді", - деді Байрон Крейп.
Сондықтан ғалымдар судың химиялық заттармен улану ықтималдығы жоғары деген нұсқаны ұсынды. "Ұйқы ауруының" белгілері де осыны көрсеткен: бас айналу, әлсіздік, "мас болу" және тіпті галлюцинация. Мұның бәрі дененің химиялық интоксикациясы бар адамға тән.
Ғалымдар химиялық заттардың жер асты суларына қалай енуі мүмкін екендігі туралы өз нұсқаларын да айтты. Басты нұсқа - өткен ғасырдың 80-ші жылдарының соңында тасталған уран кеніштері арқылы енуі.
"Әскерилер химиялық қалдықтарды сол жерге төге алды, кен орындарын стихиялық полигон ретінде қолданды. Онда химиялық қару жасалып, жеке химиялық заттар-қалдықтар жерге көмілген болуы мүмкін", - деді Байрон Крейп.
Оның айтуынша, бұрын қауіпті қалдықтарды көбінесе бөшкелерде немесе баррельдерде жойған, ал олардың металы уақыт өте келе тот басып, ағып кетеді. Сондықтан улы қалдықтар жер асты суларына енуі мүмкін. Ғалым аурудың кенеттен пайда болуы сияқты, жоғалып кетуін, толығымен ағып, құрғауымен түсіндіреді.
Ауылда "ұйқы ауруы" жағдайлары қазір тіркелмегендіктен, ғалымдардың гипотезасын жақын маңдағы уран кеніштерінің біріне түсу арқылы растау немесе жоққа шығаруға болады. Алайда, бұл адамдар үшін өте қауіпті, өйткені кен орнының ескі құрылымдары кез-келген уақытта құлап кетуі мүмкін.
Осы себепті Назарбаев Университетінің инженерия және цифрлық ғылымдар мектебімен бірлесіп, ғалымдар арнайы ұшқышсыз ұшақ жасап, сынамалар алу үшін аппаратты уран кен орындарына түсіруге ниетті.
Қазіргі уақытта Калачи ауылындағы "ұйқы ауруы" бойынша зерттеу жұмыстары COVID-19 пандемиясына байланысты уақытша тоқтатылды.
Калачи - Ақмола облысы Есіл ауданындағы ауыл. Бұл аймақ түсініксіз ауруға байланысты бүкіл әлемге әйгілі болды, ауыл тұрғындары бірнеше күн бойы ұйықтайтын болған, ал оянғаннан кейін есінің жартылай жоғалуына және галлюцинацияға шағымданған. Бұл мәселені зерттеу үшін әлемдік сарапшылар тартылды, олар "ұйқы ауруының" әртүрлі нұсқаларын ұсынған - ауадағы оттегінің болмауы, көміртегі тотығының жоғары концентрациясы, радиацияның жоғары деңгейі, радон көздері және басқалар. Алайда ресми дәлелдер табылған жоқ. "Ұйқы ауруының" алғашқы жағдайы 2013 жылы тіркелді. Соңғысы - 2015 жылы.