Қаржыгерлердің болжамы: 2025 жылдың соңына дейін доллар 560–570 теңге деңгейінде болуы мүмкін.
Қазақстандықтар соңғы аптада айырбас орындарында доллар бағасының 550 теңгеге жеткенін көріп, алаңдаулы. Бұл тек уақытша құбылыс па, әлде теңге тағы да құнсыздана ма? Сарапшылар да екіге бөлінді: бірі мұны қысқа мерзімдік ауытқу десе, енді бірі жаңа дәуірдің басы болуы мүмкін дейді, деп жазады Skifnews.kz ақпарат порталы.
Қазіргі ахуал
Ұлттық банктың ресми бағамы — 549 теңге шамасында. Дегенмен, Алматы мен Астанадағы кейбір айырбас орындарында доллар 551 теңгеге дейін сатылуда. Бұл — соңғы бірнеше айдағы ең жоғары деңгей.
Биржалық саудада теңге әлсіреп, 538–540 теңге диапазонында саудалануда. Сарапшылар мұны “психологиялық сызықтың бұзылуы” деп бағалап отыр.
Теңгенің әлсіреу себептері
1. Сыртқы нарықтағы қысым
Мұнай бағасы құлдырады. Қазақстан экспортынан түсетін негізгі кіріс азайды.
АҚШ долларының күшеюі. ФРЖ мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап отыр. Бұл дамушы елдердің валюталарын әлсіретеді.
Геосаяси ахуал. Ресейге қатысты санкциялар, Таяу Шығыстағы шиеленістер Қазақстан нарығына да әсер етуде.
2. Ішкі факторлар
Жоғары инфляция. Бағаның өсуі халықты жинағын сақтап қалу үшін долларға көбірек жүгінуге итермелейді.
Импортқа тәуелділік. Қазақстан экономикасы шетелдік тауарларға тәуелді болғандықтан, доллар қымбаттаса — тұрмыс та қымбаттайды.
Капиталдың кетуі. Инвесторлар тәуекелден қорқып, доллар активтеріне көшуде.
3. Ұлттық банктің мүмкіндігі мен шектеуі
Ұлттық банк теңгені қолдау үшін интервенция жасап отырады. Бірақ резерв шексіз емес. Қазіргі таңда еліміздің алтын-валюта қоры шамамен 38–40 млрд доллар аралығында. Бұл қысқа мерзімді қолдауға жетеді, бірақ ұзақ мерзімде жеткіліксіз болуы мүмкін.
550 теңге — соңғы шек пе?
Экономистердің пікірі әртүрлі.
Оптимистік көзқарас: 550 теңге деңгейі — уақытша. Мұнай бағасы көтерілсе және экспорт түсімі артса, теңге қайтадан 530–540 теңгеге түсуі ықтимал.
Пессимистік көзқарас: Егер сыртқы нарықтағы қысым жалғаса берсе, теңге 560–580 аралығына дейін әлсірейді.
Қауіпті сценарий: Әлемдік нарықтағы дағдарыс тереңдесе немесе Қазақстан экономикасына қосымша соққы тисе, 600 теңге де “шынайы сценарий” болуы мүмкін.
Теңгенің құлдырау неге әкеліп соғуы мүмкін
Бағаның қымбаттауы. Импорттық тауар — азық-түліктен бастап тұрмыстық техникаға дейін — қымбаттайды.
Несие ауырлығы. Доллармен қарыз алған азаматтар үшін төлем жүктемесі артады.
Жинақтың құнсыздануы. Теңгемен жинаған ақшаның сатып алу қабілеті азаяды.
Психологиялық әсер. Халықтың “теңге тұрақсыз, доллар ғана сенімді” деген сенімі күшейіп, валютаға сұраныс артады.
Үкімет пен Ұлттық банктің қадамдары
Интервенция. Соңғы айларда Ұлттық банк биржада белсенді сауда жасап, теңгені қолдауда.
Ақша-несие саясаты. Базалық мөлшерлеме жоғары деңгейде (15,25%). Бұл — теңгеге қолдау, бірақ экономика үшін қымбат несие.
Ұлттық қордан трансферттер. Бюджетті қолдау үшін доллар сатылып жатыр. Бұл қысқа мерзімде көмектескенімен, қордың сарқылу қаупін арттырады.
Сарапшылар не дейді?
Қаржыгерлердің болжамы: 2025 жылдың соңына дейін доллар 560–570 теңге деңгейінде болуы мүмкін.
Банкирлердің пікірі: “550 теңге — психологиялық сызық, бірақ одан жоғары да көтерілу қаупі бар”.
Халықаралық агенттіктер: Moody’s пен Fitch сарапшылары теңге құбылмалы болып қала береді деп ескертті.
Доллардың 550 теңгеге жетуі — бұл тек уақытша құбылыс емес, Қазақстан экономикасының осал тұстарын ашып көрсеткен айқын белгі.
Бұл шек пе? Жоқ. Бұл тек аралық кезең ғана. Курс алдағы айларда да құбылып, 550–580 теңге диапазонында жүруі ықтимал. Ал одан да жоғарысы сыртқы нарықтағы жағдайға байланысты.
Басты сұрақ: халық пен билік қалай бейімделеді? Егер экономикалық реформалар тереңдемесе, теңгенің тұрақсыздығы қалыпты жағдайға айналуы мүмкін.