Қазақ тағамдары алуан түрлі және көпшілік ойлағандай, бауырсақ және етпен ғана шектелмейді. Әр тағамның өзіндік тарихы, дайындалу реті, тіпті аймақтық ерекшелігі бар. Ұмытылған ұлттық тағамдардың табиғи құрамы мен дәмі бар, олар гендік жадты қозғай алатын қасиетке ие. Ертеректе қазақ халқы асқа, оның дайындалу жолына ерекше мән-мағына берген. Қонақжайлылық қасиетімен ғана емес, өмірінің белгілі бір кезеңінде қарапайым астан да күш-қуат ала білген.
Қазақтың ұлттық тағамы туралы сөз бола қалса, бірден ойға оралатыны – ет, қуырдақ, нарын. Ал, бүгінде ұмыт бола бастаған «ұлпершек», «быламақ», «жаужүрек», «балқаймақ» және «өрметөс» жайлы естідіңіз бе? Бүгінгі материалда осы тағам түрлерінің тарихына үңілмекпіз. Бұл туралы Skifnews.kz тілшісі жазды.
Ұлпершек
Бұл тағам ірі қара малдың - жылқының немесе сиырдың жүрегінен дайындалады, алдын ала бір ай бұрын ұнға қақтап сақтап қояды. Оны теңін тауып, ұзатылып кеткен қызына арнап қыздың ата-анасы арнайы дайындайтын болған. Тағамды алған қыз қайда жүрсе де, әсе-шешесінің жүрегінде мәңгі сақталатынын бірден түсінген. Ұлпершекті ата-анасы қызына әлдекімнен «Сен біздің жүрегіміздесің» деген сарындағы сәлемдеме ретінде беріп жіберіп отырған. Бұл тағам ірі қара сойылған кезде дайындалады. Жүрек кітап сияқты ашылатындай етіп жолақтарға кесіліп, қаннан тазартылып, дәміне қарай тұз бен бұрыш қосылады. Ет пен май жұқалап тілімдеп кесіледі де жүрекке нығыздалып салынады. Содан кейін ұн салынған дорбашаға салынып, салқын жерде бір айға жуық уақыт сақталады. Мерзімі келгенде, ол толығымен фольгада немесе пісіру қапшығында дайындалады. Бұл тағам дәрумендерге (В2, В12), макро - және микроэлементтерге бай өте дәмді және жұмсақ болып келеді.
Быламық
Бұл сүт қосылған қолдан жасалған тары ботқасы. Бұрынғы уақытта ол босанатын әйелдер үшін арнайы дайындалған. Тарының босанғаннан кейін тез қалпына келуге ықпал ететіні және гемоглобинді жоғарылататыны белгілі, мұндай ботқада кальций мен талшық жеткілікті. Бұл емізулі баласы бар ананың шектеулі диетасына таптырмас тағам. Бұл тағамның құрамына ұн, сүт, май, өңделген тары шырыны, дәміне қарай қант пен тұз кіреді. Ұнды сарғайғанға дейін майға қуырылып, сүт қосылады да 5 минуттан кейін тары салынады. Бірақ маңыздысы, тары қолмен дайындалған болуы керек. Кальций жүкті және емізулі баласы бар әйелдің сүйектері мен тістерін нығайтып қана қоймайды, сонымен қатар күш береді, көңіл-күйді жақсартады, жүйке жүйесін нығайтады, есте сақтау қабілетін жақсартуға әсер етеді.
Жаужүрек
Біздің ата-бабаларымыз ер азаматтарға қой бауырын дайындаған, өйткені оның құрамында ержүректілік қасиетті арттыруға ықпал ететін элемент бар. Балалар үшін қазақтар жаужүректі батыл әрі батыл болып өссін деген ниетпен дайындаған.Қойдың бауырында миокард инфарктісінің алдын алуға көмектесетін гепарин бар. Қазіргі жағдайда бұл тағамды қонақтарға ыстық тағамдар ретінде ұсынуға болады.
Балқаймақ
Бұл тоқбасар кез келген тәттінің алдын орап кететін дәм. Кілегейге аздап бал мен ұн қосып, майға айналдырып алмай қайнатылады. Бәрін араластырып, 10-15 минут отта ұстайды. Көшпелі кезеңде балқаймақ гастрит пен жараға қарсы дәрі ретінде дайындалған.
Өрметөс
Күйеу баласы қонаққа келгенде, оған құрмет белгісі ретінде төс еті – өрметөс ұсынылды. Өрметос - қанаттары жайылған құсқа ұқсайтын екі жағынан кесілген төс сүйегі, оны күйеу баласы жоғарыға самғасын деген мақсатпен ұсынған.
Қазақ халқының өмірі мен тұрмысын қашанда күреске толы болғаны белгілі. Бірақ қиын-қыстау кезеңдерде де қазақтар тамаққа ерекше көңіл бөліп, моральдық тұрғыдан күш беретін, шабыт оятатын тағамдарды дайындауға тырысқан. Бұл рецепттер мыңдаған жылдар бойы ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келеді.