Ғылым саласындағы теңдік: Мүмкіндіктер мен перспективалар

Ғылымда әйелдерге қарағанда ерлер көп болғанына қарамастан, Қазақстанның ғылыми қызметкерлерінің жартысы әйелдер. Бұл біздің елде әйелдер де, ерлер де ғылымға бірдей қол жеткізе алатынын және бірдей мүмкіндіктер жасалғандығының көрсеткіші. SKifNews порталы еліміздегі ғылым саласының дамуына үлес қосып жүрген нәзік жандылардың үлесі, тең қолжетімділігі мен жұмыстағы перспективалары туралы ақпарат жинады. 

Бүгінгі таңда Қазақстанның ғылыми қызметкерлерінің жартысынан көбі-әйелдер. Жалпы, ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігінің деректері бойынша Қазақстанда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды жүргізуге қатысатын әйел ғалымдардың саны 10 мыңнан астам адам. Жыл сайын олардың саны ғылымда өсіп келеді.

Мысалы, 2018 жылы ғылым докторларының әйелдер саны 595 болды. Ал 2023 жылы ғылым докторы атанған әйелдердің саны 714 – ке дейін өсті.

Қазақстанда әйел ғалымдары мен жұмыстары деп көптеген мысалдар келтіруге болады. Бұлар – қазақтың ұлттық сүт өнімдерінің биотехнологиялық әзірлеушісі Мариям Алимарданова, сәулеленген адамдардың ұрпақтарында аз мөлшерде сәулеленудің генетикалық салдарларының қаупін болжау тәсілінің авторы Мадина Мадиева, азот оксиді мен гексурон қышқылдарының құрамын анықтау негізінде балалардағы созылмалы гастриттің морфологиялық формаларын диагностикалау тәсілінің авторы Алмагүл Күзгібаева, сондай - ақ жас ғалымдар, олардың ішінде Мадина Сәрсенова, ол 30 жаста, құрылыс материалдары түрінде қалдықтарды кәдеге жарату арқылы суды тазартудың инновациялық әдісінің авторы. 
Қазақстандағы ең маңызды ғылыми жаңалықтардың бірін биолог-ғалым Күнсұлу Закария жасады. Оның басшылығымен ғалымдар тобы "QazVac" вакцинасын жасап шығарды. Бұл жаңалық коронавирустық инфекция пандемиясы кезінде жасалып, көптеген адамдардың өмірін сақтап қалды.

Ғылымдағы әйелдер санының артуы бұл елде ерлер мен әйелдер үшін осы салада жұмыс істеуге тең қол жетімділік бар екенін көрсетеді.

Айта кетейік, 8 жыл бұрын ғылымда қазақстандық әйелдердің 50% - ы ЮНЕСКО-ның 2015 жылғы деректері бойынша болған.

Ерлерге қарағанда әйелдерге ғылыми жетістіктері азырақ. Дәстүрлі түрде ғылымға қосқан үлесін ғылыми жарияланымдар санына қарай санау әдетке айналған. Алайда, сарапшылардың пікірінше, бұл әрдайым дұрыс бола бермейді.

Саясаттану ғылымдарының докторы Индира Рыстинаның пікірінше, әйелдердің ғылыми жетістіктердегі рөлін мойындау әлі де күмәнді болып келеді. Мұны Нобель сыйлығының тарихы дәлелдейді, онда әйелдер барлық лауреаттардың тек 6,1% құрайды.

Бұл көптеген елдерде ғылымға тең қол жетімділік берілгенін көрсетеді. Ғалымдардың пікірінше, ғылыми жаңалықтар жасау үшін өзіңізді ғылымға 100 пайыз арнау керек.

"Қазақстанның ғылыми қызметкерлерінің жартысы-әйелдер. Олардың 54% - ы ғалымдардың жалпы санынан және жыл сайын артып келеді. Жалпы, әйелдердің ғылымдағы рөлі өсті. Мысал ретінде, коронавирусқа қарсы "QazVac" вакцинасын жасаған биолог ғалым Күнсұлу Закария. Біз ғылым және жоғары білім министрлігі ретінде гендерлік теңдік саясатын толық қолдаймыз, ғылымға, жоғары білімге, оның ішінде басқару функцияларына, дәл әйелдерге тең қолжетімділікті ілгерілетеміз және қамтамасыз етеміз", - деді ҚР Ғылым және жоғары білім министрі Саясат Нұрбек.

Біздің елде барлығы 22000-ға жуық ғалым бар. Жоғарыда аталған мысалдарға қарай, Қазақстанда әйелдердің зерттеулер мен әзірлемелерге тең және толық қолжетімділігін арттыруға барлық мүмкіндіктер жасалғанын аңғара аламыз.