Қазіргі таңда 81 қызмет түрін көрсететін 65 табиғи монополиялар субъектісі тіркелген.
Бүкіл елдегі коммуналдық желінің тозығы жетіп тұрғанына ешкім де шәк келтіре алмайды. Ал инфрақұрылымды қалыпқа келтіру үшін бірнеше жыл мен жүздеген млрд теңге қаражаттың қажет екендігі де сөзсіз. Өткен жылы республикада «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасы іске қосылған болатын. Бағдарламаға сәйкес, 2029 жылға дейін 61,9 мың шақырым инженерлік желіне жаңғыртуға шамамен 3 трлн теңге инвестиция тарту көзделіп отыр. Жоспар нақты жүзеге асқан жағдайда коммуналдық инфрақұрылымның тозуын 20 пайызға төмендетіп, нормативтік жағдайға дейін жеткізуге мүмкіндік туар еді, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Ranking.kz сарапшылары қазақстандықтар Орталық Азия және ТМД-ның көптеген елдеріне қарағанда, коммуналдық төлемдерге жалақысының аз бөлігін жұмсайды деген қорытындыға келді. Есептеу кезінде олар 260 мың теңге жалақыны мысалға алған, сөйтіп 55-60 м² пәтерге иесі ай сайын 16-18 мың теңге шығындайтынын жазған.
«Қазақстандағы коммуналдық төлемдер бір таза жалақының 9,7 пайызын құрайды. Қазақстанның көрсеткішіне жақын индикаторлар Венесуэла (9,9%), Аргентина (10%), Португалия (10,8%), Германия (10,8%) және Ұлыбритания (11,1%) сияқты елдерде байқалады», - деп атап өтті сарапшылар.
Салыстырмалы түрде арақатынасы бойынша екінші орында тұрған Беларусьте коммуналдық қызметтер бір таза жалақының 10,4%-ы, Өзбекстанда — 11,9%-ы, Әзірбайжан мен Грузияда — 14%-ы, Ресейде, Литвада және Эстония — 16%-дан астам, Арменияда — 18%-ы, Украинада — 21,7%-ы, ал Латвияда — өте қымбат, 29,6%-ы.
Жалпы, әлем бойынша Пәкістандағы коммуналдық төлемдер қалтаға ең көп салмақ салады: бір жалақының 46,3%-ы. Одан кейін Филиппин (28,9%), Грекия (23,6%) және Сербия (22,6%).
Бірақ ҚР-ға жақын көрсеткіштер Венесуэла (9,9%), Аргентина (10%), Португалия (10,8%), Германия (10,8%) және Ұлыбритания (11,1%) сияқты елдерде байқалады.
Қазақстан статистикасының көрсеткіштері негізінен осы деректерге жақын. Осылайша, ҚР СЖРА Ұлттық статистикалық бюросының мәліметінше, биыл үшінші тоқсанда бір үй шаруашылығының коммуналдық қызметтерге, тұрғын үйді күтіп ұстауға және жөндеуге жұмсаған шығыны орташа есеппен 39,4 мың теңгені құрады (жылы мезгіл мен ерте көктемде айына 13 мың теңгеден сәл артық). Жалпы, үй шаруашылығының жалпы шығыны биыл үшінші тоқсанда айына орташа есеппен шамамен 307 мың теңгені құрады.
Яғни, орташа отбасының барлық шығындарының 4,3%-ы ғана коммуналдық қызметтерге, тұрғын үйді жөндеуге және күтіп ұстауға жұмсалды. Қазақстандағы орташа үй шаруашылығы 3-4 адамнан тұрады және бұл үй шаруашылықтарының табысы әдетте екі кәмелетке толған мүшенің жалақысы.
Сондай-ақ мына бір жайтты атап өткен жөн: инфляция мен өмірдің барлық саласындағы бағалардың жалпы өсуін ескере отырып, коммуналдық қызметтер мен тұрғын үйді күтіп-ұстауға арналған шығындардың өзі бірте-бірте өсіп келе жатқанымен, бұл шығындардың барлық шығындардағы үлесі 2020 жылдан бастап іс жүзінде өзгерген жоқ, ал бұрын тіпті төмендеген.
Сарапшылар Ұлттық статистика қызметінің мәліметтері ұқсас екенін айтты: шілде-қыркүйекте коммуналдық қызметтерге, тұрғын үйді күтіп ұстауға және жөндеуге бір үй иесі орташа есеппен айына 13 мың теңгеден сәл асатын қаражат жұмсаған. Ал жалпы шаруашылық шығындары айына 307 мың теңге болған. Әрине, ел болған соң арамызда ауқатты отбасылар да, кедей-кепшіктер де бар. Бұл әрине, біреулерге азғантай ғана шығын болуы мүмкін, енді біреулерге кәдімгідей ауыртпашылық тудыратыны белгілі. Қалай болғанда да, суды, жарықты, газды үнемдеген адам ұтады.
Айта кетейік, биыл қыркүйектен бастап Алматыда суық су мен кәріз тарифтері өзгерді.
Енді алматылықтар үшін сумен жабдықтау және су бұру қызметтеріне сараланған тарифтер енгізілді.
Енді жеке тұлғалар үшін төлем суды тұтыну көлеміне байланысты болады. Бұдан былай алматылықтар қанша су ағызатынын бақылауға мәжбүр болады, өйткені коммуналдық қызметтер үшін төлем мөлшері соған байланысты болады. Тұтынудың нақты нормалары белгіленген: суды қалыпты шектерде ысырап ететіндер аз төлейді, ал суды шектеусіз төгуге дағдыланғандар сәйкесінше көбірек төлеуге мәжбүр болады.
"Инвестицияларға айырбастау тарифі" жаңа тарифтік саясаты шеңберінде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2019 жылғы 19 қарашадағы №90 бұйрығымен бекітілген тарифтерді қалыптастыру қағидаларына өзгерістер енгізілді, онда 249-1-тармаққа сәйкес 2024 жылғы 1 қыркүйектен бастап халық үшін тұтыну көлемі бойынша суық суға сараланған тарифтер енгізілді, бұл ретте су тарифтерінің саралануы белгіленген шамалар шегінде тұтынылатын суға неғұрлым төмен тарифтерді белгілеу және су ресурстарын үнемді пайдаланбаған жағдайда оларды ұлғайту болып табылады", - деп түсіндірді "Алматы Су".
Жеке тұлғалар үшін тарифті есептеу кезінде төрт тарифтік деңгей қарастырылған:
І топша - айына 3 текше метрге дейін су тұтыну, бір адамға 1 текше метр үшін ҚҚС-пен 73,92 теңге деңгейінде бекітілген тариф қолданылады; ІІ топша - айына 3-тен 5 текше метрге дейін тұтыну, бір адамға 1 текше метр үшін ҚҚС-пен 88,72 теңге; ІІІ топша - айына 5-тен 10 текше метрге дейін тұтыну, бір адамға 1 текше метр үшін ҚҚС-пен 110,89 теңге; IV топша - айына 10 текше метрден астам тұтынумен және суды есепке алудың жеке аспаптары жоқ тұтынушылар, бір адамға 1 текше метр үшін ҚҚС-пен 147,85 теңге.Заңды тұлғалар мен ұйымдар үшін сумен жабдықтау тарифі судың 1 текше метрі үшін 379,99 теңге болады.
Бағаның көтерілуі су есептегіші жоқтарға әсер етеді.