Әскери резерв қызметі құрылады: бұл ел бюджетіне қалай әсер етпек?

2023 жылдан берін елімізде әскери резерв қызметі құрылатыны жөнінде мәселені талқылап келеді. Таяуда Мәжіліс таяуда запастағы әскери қызмет мәселелері бойынша заңға түзетулер қабылдады. Енді бұл шешім бюджет шығындарын қалай әсер етеді? Skifnews.kz ақпарат порталының тілшісі саралап көрді.

Бұл алдымен әскерге шақырудың қосымша тәсіліне айналады және запастағы күштерді қажетті әскери мамандықтар бойынша оқытуға, запастағылардың тікелей әскери бөлімге келуіне байланысты әскери бөлімдердің дайындық уақытын қысқартуға, сондай-ақ жасақталған бөлімдердің жауынгерлік әзірлігін арттыруға мүмкіндік береді.

Заңда оқу немесе оқу барысында әскери қызметші мәртебесін алатын «әскери қызметші» деген жаңа ұғым енгізілді.

Резервтік қызметті енгізу 2025 жылдан бастап жоспарлануда. Осылайша әскер дайындығын жетілдіру жалғасуда. Бұл әдіс қазірдің өзінде ТМД елдерінде және басқа да шет елдерде қолданылады. Қазақстанның Әскери доктринасы қорғаныстық бағытты ұстанады, сондықтан бейбіт уақытта еліміз агрессияға тойтарыс беруге және қажет болған жағдайда мемлекеттің аумақтық тұтастығын қорғауға қабілетті жауынгерлік әзір армияны дайындайды.

Бастапқы кезеңде Қорғаныс министрлігі еліміздің түкпір-түкпірінен 2 мыңға жуық запастағы жауынгерді алуды жоспарлап отыр. Алдағы уақытта әскерге шақыру әскер қажеттілігіне қарай реттелмек.

Резервтегілер ерікті түрде шақырылады

Фото: Қорғаныс министрлігі

Қазақстан Республикасының кәмелетке толған азаматтарына запастағы қызмет мәселелері туралы заң қолданылады. Сонымен қатар, жұмысқа қабылдаудың негізгі қағидасы – еріктілік. Запастағы қызметшілерге денсаулық талаптары қойылып, жас шектеулері белгіленеді: офицерлер үшін – 60 жасқа дейін, сержанттар мен сарбаздар үшін – 50 жасқа дейін.

Запастағы жауынгерлер өздері тұратын аймақтағы әскери бөлімдерде дайындықтан өтеді.

Фото: Қорғаныс министрлігі

Бұл ретте резервтік қызметті қаржыландыру тек қана мемлекеттік бюджет есебінен жүзеге асырылатын болады. Әскери запастағы әскери қызметшілер оқу кезеңінде ай сайынғы ең төменгі жалақы, ал 30 күндік оқу кезеңінде - орташа айлық жалақысы мөлшерінде төлемдер алады.

«Әскери қызмет туралы» Заң запастағы қызмет туралы жаңа тараумен толықтырылады

Заң жобасымен жұмыс барысында депутаттар 6 кодекс пен 14 заңға 100-ге жуық түзетулер енгізді. Сонымен қатар, олар «Әскери қызмет және әскери қызметшілердің мәртебесі туралы» Заңның құрылымына мерзімді және келісімшарт бойынша әскери қызметке ұқсас «Запастағы әскери қызмет» атты жаңа тарауды енгізуді ұсынды. Ол запастағы әскери қызметке кіру талаптарын, запастағы әскери қызметшілердің құқықтары мен міндеттерін, сондай-ақ олардың запастағы әскери қызметін өткеру тәртібін реттейді.

Сонымен қатар, депутаттардың бастамасы бойынша запастағы әскери қызметшілер басқа әскери қызметшілермен тең дәрежеде әскери қылмыстық құқық бұзушылық субъектілеріне жатқызылады. Сонымен қатар, Қылмыстық және Қылмыстық іс жүргізу кодекстері әскери қызметшілердің барлық түрлері үшін «әскери қызметшілер» деген бірыңғай ұғымды қолдануды ұсынады.

Бұл ретте заңмен запастағы әскери қызметшілерді әлеуметтік қамсыздандыру, оның ішінде еңбекақыны, аударымдарды және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға аударымдарды және басқа да төлемдерді реттеу мәселелері реттеледі.

Мемлекет басшысының тапсырмаларын іске асыру аясында заңда 2016 жылғы 1 қаңтарға дейін әскери қызметтен босатылған әскери қызметшілердің еңбек өтіліне байланысты зейнетақыны жыл сайын индексациялауға мүмкіндік беретін нормалар көзделген. Осы уақытқа дейін жеткілікті еңбек өтілі болатын құқық қорғау органдары қызметкерлеріне келісім-шарт мерзімі аяқталғаннан кейін еңбек өтілі бойынша зейнетақы төлемдерін алу құқығын алу мәселесі оң шешімін тапты.

Запастағы әскер бюджетке қаншалықты салмақ түсіреді?

Соңғы уақытта Қазақстандағы қорғаныс қабілеті мен қарулы күштер үшін кадрларды даярлау мәселелері өзекті тақырыптардың біріне айналды. Жақында елде әскери резерв қызметін енгізу туралы шешім сарапшылар арасында да, азаматтардың да кең ауқымында үлкен қызығушылық пен пікірталас тудыруда.

Бұл бастаманың маңызды аспектілерінің бірі оның бюджет шығыстарына әсері болып табылады. Запастағы әскери қызметті енгізу Қазақстан экономикасына қалай әсер етуі мүмкін екенін қарастырайық.

1. Запастағы әскери қызметті құрудың негізгі мақсаттары мен міндеттері

Ең алдымен, жаңа жүйеге қандай мақсаттар қойылғанын түсінген жөн. Запастағы әскери қызмет ел армиясының ықтимал қауіптер мен әскери қақтығыстарға дайындығын арттыруға арналған. Резервтік жүйені құру армияға қосымша күштер мен ресурстарды жедел жинақтауға, сондай-ақ өзгермелі геосаяси жағдай жағдайында мемлекеттің қорғаныс қабілетін нығайтуға мүмкіндік береді.

Запастағы жауынгерлер өздерінің жауынгерлік әзірлігін сақтау, сондай-ақ қажет болған жағдайда оларды жедел жұмылдыру бойынша жүйелі дайындықтан өтеді.

2. Бұл бюджет шығыстарына қалай әсер етеді?

Резервтік қызметті құру және жүргізу қомақты бюджеттік қаражатты қажет етеді. Ақшаны жұмсауға тура келетін негізгі бағыттарды қарастырайық:

Жалақы және өтемақылар: Бірінші шығыстардың бірі резервтегілердің қызмет өткеру кезіндегі жалақысын төлеуге арналған қаражат болады. Резервтер жыл сайын белгілі бір уақытқа ғана қызметке шақырылатынына қарамастан (мысалы, оқу үшін бірнеше ай), бұл шығындар бюджетке әлі де әсер етеді. Сондай-ақ іссапар шығындарын, медициналық тексеруден өту, сақтандыру және басқа төлемдерді өтеуді қарастырған жөн.

Инфрақұрылым және құрал-жабдықтар: Запастағы жауынгерлерді оқытуды өткізу үшін әскери оқу орталықтарының инфрақұрылымын дамыту, сондай-ақ оқу үдерісін тиісті деңгейде ұстап тұру үшін заманауи техника, техника және қару-жарақ алу қажет болады. Бұл саладағы инвестициялар, әсіресе бастапқы кезеңде айтарлықтай болуы мүмкін.

Тасымалдау шығындары: Резервтерді әскери жаттығуларға және тұрақты жаттығуларға қосу айтарлықтай көлік шығындарын талап етеді. Бұл адамдар мен жабдықтарды жылжыту және кезекшілік кезінде оларды бөлме және тамақпен қамтамасыз етуді қамтиды.

Білім беру және кадрларды оқыту: Запастағы жауынгерлерді даярлау қосымша нұсқаушыларды тартуды, офицерлердің біліктілігін арттыруды және мамандандырылған білім беру бағдарламаларын құруды талап етеді. Бұл шығындар да бюджетке енгізіледі, бірақ болашақта қарулы күштердің дайындығын жақсарту арқылы оларды өтеуге болады.

3. Қандай бюджеттік жеңілдіктер бар?

Қомақты бастапқы шығындарға қарамастан, әскери запастағы қызметті енгізу ел экономикасы үшін ұзақ мерзімді тиімділікке де әкелуі мүмкін:

Қорғаныс қабілетін арттыру: Ең алдымен, резерв құру елдің қауіпсіздігін жақсартады, бұл өз кезегінде ұзақ мерзімді перспективада ұлттық қауіпсіздікке кететін шығынды азайтуға мүмкіндік береді. Сырттан қауіп төнген жағдайда елге жұмылдыру қажет болса, дайын резервшілердің болуы жаңа әскерлер құру немесе белсенді әскер санын қысқарту қажеттілігінсіз тезірек және тиімді әрекет етуге мүмкіндік береді.

Сыртқы экономикалық тұрақсыздық тәуекелдерін азайту: қорғаныс қабілетін арттыру Қазақстанның инвесторлары мен халықаралық серіктестері үшін елдің өз мүддесін қорғауға дайын екендігінің белгісі болады. Бұл қосымша инвестиция тартуға және өсу үшін экономикалық жағдай жасауға мүмкіндік береді.

Азаматтық жауапкершілік пен еңбек тәртібін арттыру: Запастағы жауынгерлер жүйелі түрде оқу-жаттығу арқылы әскердің жауынгерлік әзірлігін арттырып қана қоймай, жауапкершілігі жоғары, тәртіпті азамат болып қалыптасады. Бұл елдегі жұмыс күшін даярлаудың жалпы деңгейінің жақсаруына әкелуі мүмкін, бұл да экономикалық өсуге ықпал етеді.

4. Бюджет үшін тәуекелдер мен қиындықтар

Дегенмен, резервтік жүйенің тәуекелдері де жоқ емес. Жоғары бастапқы шығындардан басқа, қаржыландырудың болмауы немесе инфрақұрылымның жеткіліксіз дайындығы сияқты шектеу факторлары бағдарламаны іске асыруды бәсеңдетуі мүмкін. Сондай-ақ азаматтарды әскер қатарына жұмылдырумен байланысты ықтимал әлеуметтік салдарларды және өндіріс саласында еңбекке жарамды азаматтардың жетіспеушілігінен экономикадағы шығындардың орнын толтыру қажеттілігін ескеру маңызды.

5. Түйін

Қазақстанда әскери резерв қызметін енгізу бірінші кезеңде айтарлықтай бюджеттік шығындарды талап ететіні сөзсіз. Дегенмен, қорғаныс қабілетін арттыру, азаматтық жауапкершілікті арттыру және күшті әскердің ұзақ мерзімді пайдасы бастапқы шығындардан асып түсуі мүмкін. Бұл жүйені енгізу үдерісі бюджеттік қаражатты тиімді бөлуге және алға қойылған мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік беретін барлық ықтимал тәуекелдер мен қиындықтарды ескере отырып ойластырылған және енгізілгені маңызды.