Израильдің Газа секторына шабуылы: неге Еуропа мен әлем елдері үнсіз жатыр?

2025 жылдың жазында Израильдің Газа секторына жасаған кезекті әскери операциясы әлем жұртшылығын дүр сілкіндірген жоқ. Соңғы апталарда Газадағы бейбіт тұрғындарға қарсы жасалған соққылар салдарынан мыңдаған адам қаза тауып, қала инфрақұрылымы толықтай қирауға жақын қалды. Алайда халықаралық қауымдастықтың, әсіресе Еуропа елдері мен Батыстың үнсіздігі – үлкен сұрақ тудырып отыр. Бұл үнсіздік — стратегиялық салғырттық па, әлде саяси есеп пе?

Қақтығыстың тамыры тереңде

Израиль мен Палестина арасындағы қақтығыс ондаған жылдарға жалғасып келеді. 1948 жылы Израиль мемлекетінің құрылуымен басталған жанжал көптеген соғыс пен көтерілістерге себеп болды. Палестина халқы өз мемлекеттігін талап етсе, Израиль қауіпсіздік мүдделерін алға тартып, шекарасын кеңейтіп келеді. 2023 жылы ХАМАС тобының шабуылынан кейін Израиль «өзін-өзі қорғау құқығын» желеу етіп, Газаны толықтай жауып, бірнеше айға созылған әскери операциялар жүргізді. Бірақ 2025 жылғы жаңа шабуыл бұрынғыларынан әлдеқайда қатаң сипатқа ие. Израиль армиясы гуманитарлық дәліздерді жапты, су мен электр энергиясын өшірді, медициналық инфрақұрылымды нысанаға алды.

Еуропаның үнсіздігі: себебі неде?

1. Саяси-экономикалық мүдделер: Еуропа елдері Израильмен тығыз экономикалық және технологиялық байланыс орнатқан. Израиль — стартаптар мен жоғары технологиялар орталығы ретінде танымал ел. Оның үстіне, АҚШ-тың Таяу Шығыстағы басты одақтасы болғандықтан, Израильді ашық сынау – АҚШ-пен қарым-қатынасқа кері әсер етуі мүмкін. Франция, Германия, Ұлыбритания секілді елдер ішкі саяси тұрақтылықты сақтау үшін Таяу Шығыс тақырыбында бейтараптықты ұстануға тырысады.
2. Антисемитизмнен қорқу: Кейбір еуропалық елдерде Израиль саясатын сынау антисемитизммен шатастырылуы мүмкін. Сондықтан көптеген саясаткерлер Израильдің әрекетіне ашық пікір айтуға батылы бармайды. Бұл – саяси шектеу мен тарихи кінәдан туындаған жағдай.
3. Украина соғысына назардың ауысуы: Ресей мен Украина арасындағы қақтығыс Еуропаның негізгі назарын өзіне аударды. Қаржылық, әскери және ақпараттық ресурстар түгел дерлік Украина мәселесіне жұмсалуда. Осы себепті Газа қырғыны екінші орынға ысырылып қалды.

БҰҰ мен халықаралық ұйымдар неге дәрменсіз?

БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінде кез келген шешімге АҚШ-тың вето қою құқығы бар. АҚШ Израильдің басты қорғаушысы ретінде оның әрекеттерін ақтап алуға тырысады. Ал Араб елдерінің, Қытай мен Ресейдің қарсылығы тек декларативті сипатта қалып отыр. Халықаралық құқық бұзылып жатқанына қарамастан, Гаагадағы Халықаралық қылмыстық сот (ХҚС) тергеу амалдарын бастауда тым баяу. Израильдің әлемдік саясаттағы ықпалы мен халықаралық институттардың әлсіздігі Газа халқына әділеттілік орнатуға мүмкіндік бермей отыр.

Халықаралық үнсіздіктің салдары

• Гуманитарлық апат: Газада аштық, эпидемия, медициналық көмектің жетіспеушілігі үлкен дағдарысқа айналуда.
• Жаңа радикализм толқыны: Жастар арасында Израиль мен Батысқа деген өшпенділік артып, экстремистік топтардың қатарын көбейтеді.
• Қос стандарт мәселесі: Украинадағы жағдаймен салыстырғанда, Палестинаға қатысты әлемдік саясаттағы екіжүзділік айқын көрініс тапты.
• Әлемдегі тұрақсыздық: Орта Шығыстағы тұрақсыздық жаһандық нарықтарға, әсіресе мұнай мен газ бағасына әсер етеді.

Израильдің Газа секторына жасаған жаңа шабуылы – тек аймақтық мәселе емес, ол бүкіл әлемдік ар-ожданның сынағы. Еуропа мен әлем елдерінің үнсіздігі — тек саяси мүдде мен прагматизмнің көрінісі ғана емес, сонымен қатар халықаралық тәртіптің әлсіздігін көрсетеді. Бұл үнсіздік ертең жаһандық әділетсіздікке жол ашуы мүмкін. Егер әлем қауымдастығы бейбіт халықтың өмірін сақтауда нақты қадам жасамаса, болашақта бұл үнсіздік жаңа соғыстар мен апаттардың бастауы болмақ.