«Қайрат» – «Реал» матчының нәтижесі есеп тұрғысынан ауыр болғанымен, оның мәдени‑әлеуметтік әсері зор.
Алматының орталық стадионында 30 қыркүйекте футбол тарихында сирек кездесетін оқиға өтті – «Қайрат» командасы әлемдік бренд «Реал Мадридпен» жолдастық матч өткізді. Алып клубтың Қазақстанға алғаш рет келуі ақжолтай оқиға ретінде қабылданды. Матчтың нәтижесі көпшілікті таңқалдырмады. Тәжірибелі мадридтіктер Килиан Мбаппенің хет-тригінің арқасында 5:0 есебімен жеңіске жетті, қалған екі голды Эдуарду Камавинга мен Брахим Диас соқты. Бірақ бұл матчтың маңыздылығы тек есеппен өлшенбейді – алаңдағы тартыс, жанкүйерлердің қызу қолдауы мен халықаралық медиа назары Қазақстан футболын жаңа деңгейге көтеру мүмкіндігін көрсетті.
Ойын басталар алдында Алматы көшелерінде шеру сияқты көңіл‑күй сезілді. Ресейлік «Чемпионат» порталының тілшілері қалада автомобиль клаксондарының дауысы жаңғырып, жанкүйерлер стадионға кіруге барынша тырысқаны, барлық билеттердің сатылып кеткені туралы жазды. Бұл толқуды жергілікті басылымдар да растайды: 24.kz репортері стадион маңында бұрын‑соңды болмаған халық жиналғанын, әндер шырқалып, нағыз футбол мерекесі сезілгенін атап өтті. Қауіпсіздік қызметі бірнеше жүз полиция мен медицина қызметкерлерін тартып, металлодетектор орнатқандықтан, жанкүйерлер матчты алаңсыз тамашалай алды.
Жанкүйерлердің қызығушылығы сонша, қалалық әкімшілік билетсіз адамдарды стадион маңына жиналмауға шақырып, ойынды үйден немесе дәмханалардан көруді ұсынды. Талаптың өзі – қауіпті жағдайлар туғызбау және үлкен футбол мерекесін жұртқа ыңғайлы ету. Соған қарамастан, бірнеше жасөспірімнің матчты көре алу үшін тіпті дәретханада жасырынып қалуы секілді қызық оқиғалар болғаны туралы Тengri Life жазды. Мұндай жағдайлар футболға деген шексіз құмарлықты айғақтайды.
Алматыға тек жергілікті емес, шетелдік туристер де ағылды. Zakon.kz порталының дерегінше, e‑Qonaq жүйесі матчқа Қытай, Үндістан, Ресей, Жапония, Ұлыбритания секілді елдерден 5 мыңнан астам қонақ пен Қазақстанның басқа өңірлерінен ондаған мың адам келгенін тіркеген. Бұл елімізге туристік ағын әкеліп қана қоймай, Қазақстан футболының жаңа аудиторияға жетуіне мүмкіндік берді. Кейбір жанкүйерлер билеттің тапшылығына қарамастан стадион маңындағы атмосфераны сезінуге келді. Олар бұл оқиғаны «тарихтың дәл қазір көз алдымызда жазылуы» деп сипаттап, есеп қандай болса да, «Қайрат» елді біріктіргені үшін жеңіске жетті деп бағалады.
Ойынның өзі алаңда талассыз өтті. «Реал» футболшылары 13 сағаттық ұзақ ұшуға қарамастан бірінші минуттан-ақ басымдықты өз қолына алды. ESPN-нің матч репорты Mbappé пенальтиден бастап үш гол соғып, Камавинга мен Диас есепті бекіткенін, «Қайраттың» қауіпті шабуылдары VAR арқылы тоқтатылған сәт болғанын жеткізеді. 22 788 көрермен жиналған стадиондағы жанкүйерлер ойын соңына дейін командаларын қолдап отырды.
«Реал» бапкері Хаби Алонсо кездесуден кейін Алматыдағы атмосфераны «керемет» деп атап, «Қайрат» чемпиондар лигасына лайықты екенін айтты. Ол матчтың басында қазақстандық команда өте қарқынды ойнағанын және бұл олардың дайындығын көрсететінін мойындады. «Қайрат» қорғаушысы Александр Мрынский де «Реалдың» жоғары деңгейін атап өтті. Олардың ойын қарқыны мен шеберлігі ерекше әсер қалдырғанын, алайда алғашқы таймда есепті ұстап тұрғанымен, екінші таймда мадридтіктер қарқын қосты деді. Ол сондай‑ақ Алматыдағы 20 мың орындық стадионның шағын екенін айтып, үлкен аренада атмосфера одан да әсерлі болар еді деген ойымен бөлісті.
Халықаралық медианың назары да жоғары болды: OneFootball порталы «Реал» деңгейінің айқын басымдығына қарамастан, алматылық жанкүйерлердің «футболға деген құштарлығы ерекше» екенін атап өтті. Yahoo News-тағы шолуда да жанкүйерлердің ықыласы ойын нәтижесіне қарамастан қолдаудың күшеюіне ықпал ететінін жазды. Бұл материалдар Еуропа аудиториясына Қазақстанда футболға деген құмарлықтың жоғары екенін көрсетті.
Сәтсіз нәтиже «Қайратқа» ауыр соққы болғанымен, матчтың шынайы жемісі келешекте көрінуі мүмкін. Клуб президенті Қайрат Боранбаев BBC‑ге берген сұхбатында команданың 25 адамдық құрамында 12 легионер мен 13 жергілікті футболшы бар екенін, бұл ұзақ мерзімді жоспарлау мен жастарды дамытуға инвестицияның нәтижесі екенін айтты. Ол бұл жетістіктің қазақстандық клубтардың қадамдары дұрыс бағытта екенін дәлелдейтінін атап өтті.
Клубтар мен федерация үшін мұндай матчтар бірнеше бағытта мүмкіндіктер ашады:
• Мадрид жұлдыздарын жақыннан көру жас футболшылар үшін үлкен мотивация. Қайраттың академиясы халықаралық тәжірибеге сүйеніп, жасөспірімдерге жаңа бағдарламалар әзірлей алады.
• Шағын стадионның лық толуы үлкен аренаға деген қажеттілікті көрсетті. Мемлекет пен жеке инвесторлар жаңа стадиондар мен жаттығу базаларын салуға қызығушылық танытуы мүмкін.
• «Реал» сияқты брендтің келуі компанияларға футболға инвестицияның тартымды екенін көрсетті. Қаржы нарығының осы секторға бет бұруы мүмкін.
• Ұзақ мерзімді ынтымақтастық ұйымдастыру арқылы қазақстандық командалар Еуропа клубтарымен тәжірибе алмасып, бапкерлерді даярлау, медицина және менеджмент бойынша біліктілікті арттыра алады.
• 5 мың шетелдік қонақ пен мыңдаған отандық туристердің келуі туризм индустриясын қолдап, Қазақстанның позитивті имиджін арттырды.
Мұндай алғышарттар жүзеге асуы үшін федерация мен клубтар жүйелі жоспар құрып, жастар футболын қолдауға бағытталған бағдарламаларды күшейтуі қажет. Қайрат клубының ұзақ мерзімді стратегиясы мен академияға инвестициясы бұл бағыттағы оң мысал екені рас. Сонымен қатар, өңірлік клубтарды ынталандыру үшін кең ауқымды демеушілік пакеттері мен инфрақұрылымдық жобалар қажет.
«Қайрат» – «Реал» матчының нәтижесі есеп тұрғысынан ауыр болғанымен, оның мәдени‑әлеуметтік әсері зор. Алматыдағы стадион атмосферасы жанкүйерлердің футболға деген ынтызарлығын көрсетіп қана қоймай, халықаралық қауымдастыққа Қазақстанның үлкен футбол державасы болуға талпынысын паш етті. Жанкүйерлердің пікірлері, жергілікті биліктің ұйымдастыру жұмыстары және батыс баспасөзінің назары футболды ұлттық мақтаныш деңгейіне жеткізді. Алдағы жылдары осы серпінді пайдаланып, жастар академияларын дамыту, инфрақұрылымды жақсарту, демеушілік пен халықаралық серіктестікті күшейту арқылы Қазақстан футболын жаңа биікке көтеру мүмкіндігі бар. Ол үшін бір реттік шоу‑матчпен шектелмей, көпжылдық стратегия мен тұрақты жұмыс қажет. Сонда ғана Алматыдағы керемет атмосфера мен белсенді жанкүйерлер арманы шындыққа айналып, Қазақстан футболы әлемдік аренада лайықты орнын алады.