Грузияның қазіргі таңдауы тек өзіне ғана емес, бүкіл өңірдегі демократияға сын болып тұр.
Грузияда соңғы уақыттары саяси ахуал қайтадан күрделене түсті. Ел астанасы Тбилисиде үкіметке қарсы шерулер өтіп, қоғам арасында қызу талқылау жүріп жатыр. Кезінде «Раушан революциясымен» (2003 ж.) демократиялық өзгерістерге қадам басқан бұл мемлекет қазір тағы бір саяси сынақ кезеңінде тұр. Наразылыққа шыққан жұрт билікті сынға алып, Грузияның сыртқы бағыт-бағдарына алаңдаушылық білдіруде.
Наразылық толқыны және оның себептері
2025 жылы 4 қазанда Грузияда жергілікті басқару органдарына сайлау өтті. Ресми дерек бойынша, биліктегі «Грузин арманы» партиясы бұл сайлауда басым жеңіске жеткен (ел бойынша шамамен 81% дауыс жинады). Алайда оппозициялық күштер сайлау нәтижелерін мойындамай, оны «әділетсіз» деп бағалады. Соның салдарынан мыңдаған азамат Тбилиси көшелеріне шығып, сайлау нәтижесіне және жалпы билік жүргізіп отырған саясатқа қарсылық білдірді. Протест шеруіне жиналғандар президент резиденциясына дейін барды. Ашуға булыққан бір топ наразылар резиденция қақпасын бұзып ішке кірмек болғанда, полиция су атқыштар мен көзден жас ағызатын газ қолданды. Салдарынан бірнеше адам жарақат алып, тәртіпсіздікке қатысқандардың кейбірі ұсталды.
Наразылыққа шыққандардың негізгі талабы – елдің еуропалық бағыттан ауытқымауы. Демонстранттар билікті «еуроинтеграция курсынан бас тартты, Ресейді жақтайды» деп айыптауда. Расында да, соңғы жылдары Грузия билігі Еуропа Одағымен қатынаста екіұдай саясат ұстанып келеді. 2022 жылғы Украинадағы оқиғалардан кейін Грузия Ресейді ашық айыптап, санкцияларға қосылмағаны үшін кейбір сынға қалған. Дегенмен 2023 жылдың желтоқсанында Еуропа Кеңесі Грузияға ЕО-ға кандидат ел мәртебесін берді. Бұл грузин қоғамының еуропалық болашаққа үмітін оятқан маңызды шешім болды. Алайда кандидаттық мәртебе алынған соң Грузия үкіметі даулы қадамдар жасай бастады. 2024 жылы билік «шетел агенттері туралы» заң жобасын қайта көтеріп, азаматтық қоғам ұйымдары мен тәуелсіз БАҚ-қа қысым жасайтын нормалар қабылдады. Сондай-ақ, Қылмыстық кодекс пен жиындар өткізу туралы заңға өзгерістер енгізіліп, наразылық шерулеріне заңдық шектеулер күшейтілді. Оппозиция мұны демократиядан кері кету деп бағалады. Еуропалық Одақ өкілдері де Грузия билігінің бұл әрекеттеріне алаңдап, бірнеше рет мәлімдеме жасады.
Еуроинтеграцияның тоқтауы және халықтың пікірі
2024 жылдың қазанында өткен парламент сайлауынан кейін жағдай одан әрі ушыға түсті. Оппозиция бұл сайлауды бұрмаланған деп санап, Парламенттің жұмысын бойкоттады. Еуропарламент тіпті сайлау нәтижесін мойындамау туралы қарар қабылдап, Грузия билігіне жаңа сайлау өткізуді ұсынды. Бұған жауап ретінде 2024 жылдың 28 қарашасында «Грузин арманы» партиясының төрағасы Ираклий Кобахидзе Грузияның ЕО-ға мүшелік келіссөздерін 2028 жылға дейін тоқтататынын мәлімдеді. Ол Еуропаны «Грузияның ішкі ісіне араласып, бопсалап отыр» деп айыптады. Бұл шешім қоғамда үлкен қарсылық тудырды – сол күннен бастап Тбилисиде жұрт күнде дерлік акцияларға жиналып, ЕО бағытын жалғастыруды талап ете бастады. Қоғамдағы көңіл-күйге көз жүгіртсек, грузин халқының басым бөлігі елде саяси дағдарыс барын және оған қазіргі билік кінәлі екенін айтады. 2025 жылдың маусым айында жүргізілген сауалнама нәтижесі бойынша, тұрғындардың 72%-ы елдегі саяси жағдайды дағдарыс деп бағалаған, ал олардың көбісі бұған жауапты ретінде биліктегі «Грузин арманы» партиясын атаған. Яғни халықтың едәуір бөлігі үкіметтің соңғы әрекеттеріне наразы және Грузияның демократиялық даму бағытына қауіп төніп тұр деп санайды.
Билік пен оппозиция текетіресі
Грузияның қазіргі үкіметі өз әрекеттерін «ұлттық мүддені қорғау, егемен саясат жүргізу» деп түсіндіреді. Билік өкілдерінің пайымынша, Батыс елдері Грузияны Ресейге қарсы қатаң саясатқа тартқысы келеді, ал «Грузин арманы» бұған жол бермей, елдің ішкі тұрақтылығын сақтап қалуға тырысуда. Осы риторика аясында билік оппозицияны «сыртқы күштердің қолшоқпары» ретінде сипаттайды. Мысалы, 4 қазан оқиғаларын кейбір сарапшылар Батыстың Грузияға қысымы және ел ішіндегі жағдайды шайқау әрекеті деп бағалады.Бұл – негізінен ресейшіл көзқарастағы сарапшылар пікірі екенін айта кеткен жөн. Оппозиция тарапы керісінше, билікті «Ресейдің ығына жығылды, елдің еуропалық болашағын құрбан етті» деп айыптайды. Олар биліктен ЕО талап еткен реформаларды орындауды, саяси тұтқындарды (оның ішінде бұрынғы президент Михаил Саакашвилиді) босатуды талап етуде. Экс-президент Саакашвили 2021 жылдан бері түрмеде ауыр халде отыр, ал Батыс елдері оны шетелде емделуге жіберуге шақырғанымен, Грузия билігі бұдан бас тартты. Бұл жағдай Тбилиси мен Батыс арасындағы кикілжіңді одан әрі ушықтыра түсті. Президент Саломе Зурабишвили де билік партиясымен ашық келіспеушілік білдіріп, Еуропамен байланысты сақтап қалуды қолдап шықты. 2023 жылы парламенттегі билікшіл көпшілік тіпті Зурабишвилиге қарсы импичмент талпынысын жасады, бірақ қажетті дауысы жетпей, ол жүзеге аспады. Бұл қадам да билік пен оппозиция арасындағы тартыстың тереңдігін көрсетеді.
Экономика және болашақ перспектива
Экономикалық тұрғыда, Грузия билігі соңғы жылдары айтарлықтай жетістіктерге жеткенін айтуда. Мәселен, премьер-министр Ираклий Кобахидзе 2019-2023 жылдар аралығында елдің ЖІӨ-сінің орташа жылдық өсімі 9,5%-дан асқанын алға тартты. Расында, пандемиядан кейінгі кезеңде және Ресеймен қатынастар өзгерген шақта Грузия экономикасы қарқынды өскенін халықаралық ұйымтар да растады. Дегенмен, сарапшылар саяси тұрақсыздық пен ЕО-пен интеграцияның тоқтауы инвестициялық климатқа кері әсер етіп, алдағы жылдары өсімнің 5-6% деңгейіне дейін баяулауы мүмкін екенін ескертеді. Қорыта айтқанда, Грузиядағы қазіргі жағдай – билік пен қоғамның бір бөлігі арасындағы бағыт үшін күрес. Бір жағында «Грузин арманы» басқаратын үкімет бар, олар тұрақтылық пен дербес шешім қабылдауды алға тартса, екінші жағында еуропашыл оппозиция мен азаматтық қоғам тұр, олар демократиялық құндылықтар мен Еуропаға интеграцияны талап етуде. Екі арада қалып отырған грузин халқы үшін басты мәселе – елдің болашақ бағыты. Егер билік халық сенімінен айрылып, оқшау саясат жүргізе берсе, наразылықтар жалғаса бермек. Ал егер билік оппозициямен тіл табысып, Еуропа Одағымен диалогты қалпына келтірсе, саяси дағдарыстан шығуға мүмкіндік туары сөзсіз. Грузияның қазіргі таңдауы тек өзіне ғана емес, бүкіл өңірдегі демократияға сын болып тұр.