Өзге ұлттан әйел алған ұлт зиялылары жайлы не білесіз?

"Әр ұлы адамның артында әйел тұрады. Олар сонысымен өз халқының тағдырын өзгертеді", -  дейді. Сонымен, қазақ ұлыларының өмірін мәңгі өзгерткен орыс әйелдер кімдер? 

Мұстафа Шоқай. Ол – Алаш қозғалысының төл перзенті. Алаш идеялары мен мұраттары аясында қанаттанған, қазақ, өзбек және басқа да түркі халықтарының ұлттық бостандығы үшін күресінің стратегиясы мен тактикасын айқындаған қайраткер. Орыс актрисасы – Горина Мария Яковлевнаға үйленеді. Мария Шоқай қайраткерге тұрмысқа шыққан соң, мұсылман дінін қабылдайды. Сәйкесінше, Мұстафа Шоқай қайтыс болғаннан кейін христиан дініне қайта өтеді.

Әлихан Бөкейханов – «Алаш» партиясының негізін салушы, жетекшісі және бас идеологы. Осы саяси бірлестіктің көптеген мүшелері сияқты ол да орыс қызына үйленеді. Севостьянова Елена Яковлевна- қуғынға ұшыраған популисттің қызы болатын. Бөкейханов алдымен қыздың әкесі Севостьянов Яков Сергеевичпен кездесті, ол «Степной край» газетінде жұмыс істейді. Айта кету керек, Елена Севостянова ешқашан Қазақстанға келген емес. Бөкейхановтың одан екі баласы болған.

Қаныш Сатпаев – қазақтың ұлы геологы. Сатпаевтың бастамасымен елімізде Жезқазған қаласы пайда болғанын да айта кету керек. Томсктегі Техгологиялық университетте оқып жүріп, би кештерінің бірінде Сатпаева (Кошкина) Таиса Алексеевнамен танысады. Ол да геология мамандығында білім алады, екеуі бір уақытта жоғарғы оқу орнын тәмәмдайды. ҚанышТаиса үшін бірінші әйелі Шарипаны тастап кетеді. Әрине бұған Қаныштың да, Шарипаның да кінәсы жоқ еді. Өйткені олардың некесі ата-аналарының қалауы болған. Таиса тек жақсы геолог ғана болып қойған жоқ, ол Жезқазған қаласының дамуы мен ашылуына көп үлес қосты. Қаныш пен Таиса Сатпаевтардың ортақ екі қызы болды. Мейіз бен Шәмшиябану. Таиса Қаныш Сатпаев қайтыс болғаннан кейін де геолог туралы көптеген мәліметтерді жинақтап, оның ғалымдық еңбектерін жариялады.

Мұхтар Әуезов - аты аңызға айналған «Абай жолы» роман-эпопеясының авторы. Ленинград мемлекеттік университетінің филология бөліміне түсіп, Кузьмина Валентина Николаевнамен кездеседі. Нәтижесінде ол Әуезовтың үшінші әйелі болды.  Валентина 2 ұл, 1 қыз дүниеге әкелді: Елдос (туғаннан көп ұзамай қайтыс болды), қалғаны Ернар мен Лейла. Мұхтар өмір бойы онымен бірге болды. Алайда бұл оның Ильяс Жансүгіровтің бұрынғы әйелі Фарида Ғабитовамен көңіл жарастыруына кедергі болмады. Әуезовтің өлімінен кейін Валентина Мұхтардың үйіндегі атмосфераны қалпына келтіруге және бұл үйді мұражайға айналдыруға көмектесті.

Жақанша Досмұхамедов - алғашқы қазақ прокуроры, саясаткер, «Алаш Орданың» көрнекті қайраткері. Оның өмірлік серігі - Ольга. Кейбір деректерде тегі Колоссовская, кейбірінде Пушкарева. Егер ол расында Пушкарева болса, онда ол Рысқұловтың әйелі - Надежда Пушкареваның сіңлісі және оның қазақша аты «Зайра» деп айтылады. Бірақ егер Жақан туралы мақалаларда ол Колоссовская деп жазылса, онда оның әкесі Шымкентті Черняев деп атаған кезде Шымкент қаласының әкімі болған деп те айтылады. Ол қазақ тілі мен  дәстүрін жетік білетін. Досмұхамедов Ольганы Мәскеуде оқып жүргенде кездестірді, ол сол кезде медициналық қызметті аяқтаған болатын. Ольга исламды қабылдады. Күйеуі қайтыс болғаннан кейін ол оның жақсы жадын жала жабушылардан қорғауға тырысты. Сонымен, ол Сейфулиннің «Торғай жолы» романына ашық қарсылық білдірді, онда күйеуінің  айқын болмысы көрінбейтін еді. Колоссовская Лениннің әйелі Надежда Крупскаямен дос болды. Сондықтан көптеген жолдармен ұлы революционер қайтыс болғанға дейін Джаханшаға ешкім қол тигізбеді. Жақанша қайтыс болғаннан кейін Ольга екінші рет тұрмысқа шықпады. Ең өкініштісі олардың балалары болмады.

Ахмет Байтұрсынов - түркітанушы, лингвист, араб графикасына негізделген қазақ жазуының реформаторы, «Қазақ» газетінің редакторы жәнеАлаш партиясының мүшесі. Екінші жартысы - Александра Ивановна, ислам дінін қабылдағаннан және некеден кейін - Байтұрсынова Бадрисафа Мұхамедсадыққызы. Бұл адамның айналасында көптеген әңгіме бар. Мәселен, Байтұрсынов Александраның әкесінен бір бөлме жалға алып тұрған. Екінші деректерде ол жетім және фамилиясы да болмаған. Бадрисафа Ахметтің үшінші әйелі болды. Оның алғашқы махаббатының аты Іңкәр болды. Біраз уақыттан кейін Байтұрсынов татар көпесі Мұхамедсадықтың қызымен де қарым-қатынаста болды. Бірақ әйел аурудың салдарынан кенеттен қайтыс болады. Содан кейін Байтұрсынов саудагердің үйінде жұмыс істейтін қызға үйленді. Неге екені белгісіз, Ахмет неке қиюды ресми тіркеу кезінде қайғылы жағдайда қайтыс болған татар қыздың құжаттарын пайдаланды.Осылайша Александра Бадрисафаға айналды. Кейіннен Байтұрсынов Бадрисафтан бірнеше айға кетіп, башқұрт сопысы шейх Зейнулла-ишанның ислам негіздерін түсінді. Бір қызықты факт: Байтұрсынов басқа ұлт өкілін Мұхаммедизмге айналдыра білді. Бірде оның досы мұсылман дінді қабылдаған адамның сұлулығына сүйсініп, Ахметтен қандай қыз екенін сұрайды. Содан кейін Байтұрсынов поэтикалық түрде былай жауап береді:Сұрасаңыз есімі Александра Ивановна,Ризамын құдайдың оны маған қиғанына.Бір кәпірді мұсылман қылып сауап тапсам,Татымай ма он молданың иманына.Ахмет пен Бардисафаның асырап алған үш баласы болды.Соған қарағанда ерлі-зайыптылардың бірі бедеу болды деген болжам бар.Тұрар Рысқұлов - қазақтың көрнекті саясаткері, көрнекті кеңес қайраткері. Оның төрт әйелі болды, оның үшеуі - орыс, ал төртіншісі жартылай ғана қазақтан. Ол осы әйелді орыс оперетта актрисасы Регина Лазарева үшін тастап кеткісі келді. Рысқұловтың бірінші және үшінші әйелдері (Колосовская Татьяна Владимировна және Дергачева Вера Ивановна тиісінше) өзінен туған балаларын тастап кетті. Олар Тұрар Рысқұловтың қаржылық және әлеуметтік жағдайына байланысты тұрмысқа шыққан болуы да мүмкін.

Олжас Сүлейменов - «Невада-Семей» қозғалысының жетекшісі, ақын, «Аз и Я» кітабының авторы. Әйелінің аты - Маргарита Владимировна. Өкінішке орай, интернетте оның әйелі туралы көп ақпарат жоқ. Ерлі-зайыптылардың мұсылмандық және христиандық мерекелерді атап өтетіні белгілі, бұл таңқаларлық емес - ұлтаралық неке екі жаққа бірдей. Олардың үш қызы бар - Мадина, Динара, Лейла.

Тоқтар Әубәкіров - Қазақстан Республикасының алғашқы ғарышкері және КСРО-ның соңғы ғарышкері. Ол әйелімен Мәскеуде кездесті. Әйелі - Малышева Татьяна Михайловна, 1951 жылы туған, мамандығы бойынша инженер. Бір қызығы, Татьяна мен Тоқтар өз өмірлерін байланыстыруды шешкен кезде, екеуі жас емес еді, тіпті бүгінгі стандартқа сай сол кезде не айтуға болады. Тоқтар отыз тоғыз, әйелі отыз төрт шамасында. Рас, балалар ресми некеге дейін өмірге келді. Олар Тимур мен Михаил.

Дереккөз: Newsroom.kz

Суреттер ашық дереккөздерінен алынды.