Халық бірлігі – ел дамуының кепілі

– Зиятдин Исмаханұлы, еліміздегі этномәдени бірлестіктердің басты міндетіне нені жатқызар едіңіз?

– Қазақстанның этномәдени бірлестіктерінің басты міндеті – елде бейбітшілік пен келісімді сақтау. Осыған орай, біз түркі үкі­метімен ынтымақтастық жүргізіп, мәдениет пен білім саласындағы қатынастарды дамытып жатырмыз. Осындай жұмыстардың елеу­лі нәтижесінің көрінісі – аз қамсыз­дандырылған отбасылардан шық­қан балаларға арналған қазақ-түрік лицей-интернатының ашылуы. Лицей 500 оқушыға есептелген, 350 орындық жатақхана бар. Оқу қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде жүргізіледі. Яғни, барлық балалар үшін тең мүмкіндіктерді ұсыну, үштілді оқыту Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бел­гілеген даму бағытына толықтай сәйкес келеді. Біз балаларымызды мемле­кеттік тілді үйренуге тәрбиелейміз. Қазақстан – біздің Отанымыз. Сон­дықтан, қазақ тілін білуді азаматтық бірегейлігіміздің ма­ңыз­ды аспектісі деп білеміз.

– Еліміздегі түрік диаспорасы өкілдерінің неше пайызы қазақ тілін біледі?

– Қазақстандағы түрік диаспорасы өкілдерінің 97 пайызы қазақ тілінде сөйлейді, елде қазақ мектептерінде оқитын түрік балаларының қатары соңғы 20 жыл ішінде 58 пайызға артты.  Түрік халқының арасында 1997 жылы мемлекеттік тілде білім алған оқушылардың саны 20 пайыз болатын, ал 2000 жылы бұл көрсеткіш 30 пайыз болды, 2005-2007 жылдары 55 пайыз, ал 2010 жылы 65 пайыз түрік мемлекеттік тілді меңгерді. Ал бүгінгі таңда оқушыларымыздың 78 пайызы мемлекеттік тілде білім алып жатыр. Біз түбі бір түркі халықтарымыз, сондықтан да халықтың 97 пайызы мемлекеттік тілде сөйлеп жүр. Шетелден Қазақстанға жұмыс сапарымен келетін түрік кәсіпкерлері арасында да қазақша сөйлейтіндер өте көп. Қазақстан Тәуелсіздігін алған 24 жылдың ішінде ешкімге «қазақ тілін үйрен» деп талап қойған жоқ. Қазақстанның кең жері сияқты қазақ халқының жүрегінің кеңдігі сонша, қандай ұлт өкілі болмасын Қазақстанда өзін еркін сезінеді, бұған бәріміз де куәміз. Бүгінгі таңда Қазақстанда тұратын барлық ұлттың өкілі қазақ халқының дәстүрін, тарихын, мәдениетін, тілін біледі, құрметтейді.

– Қазақстан халқы Ассамблеясы идеясы туралы пікіріңізді білсек...

− Қазақстанның аумағында тұрып жатқан барлық этностар бір халық ретінде өмір сүруде және дәл осы нәрсе мемлекетіміздің экономикалық дамуының кепілі. Менің ойымша, Қазақстан халқы Ассамблеясы идеясы − өте дұрыс бастама. Елбасы осы ұсынысын алға тартып, оны құру барысында тек бір мақсатты көздеді. Ол Қазақстанда тұрып жатқан этностардың ауызбіршілігі. Соңғы жылдары қазақстандықтар елдің алға қойған мақсаттарының орындалып келе жатқанын, Қазақстанға түрлі ұлт өкілдерінің бейбіт өмір сүріп жатқанына көздері жетіп келеді. Бізде «ұлтты кемсіту» деген атымен жоқ. Еліміз қантөгістен таза. Бұл біздің Президентіміздің жүргізіп отырған сындарлы саясатының арқасында жүзеге асырылып отыр. Елдің экономикалық өрлеуі үшін достастық, келісім мен бірлік  ұғымдарының маңызы зор. Елдің бірлігі – мемлекеттік экономикалық дамуының кепілі. Сол себепті біздің Президентіміз  2030 Стратегиясы, 2050 Стратегиясы секілді елдің басты құжаттарын дайындады. Меніңше, біздің Президент 1 мамырды үлкен мереке ретінде сақтай отырып, барлық қазақстандықтар үшін үлкен сыйлық жасады. Осы сынды мерекелердің арқасында біз ертеңгі күннің айқындығына көзімізді анық жеткіземіз.

– ҚХА Қазақстандағы барлық диаспора өкілдерін тең дәрежеде ұстап отырғанын айттыңыз. Ол рас! Ассамблея - еліміздегі бейбітшілікті сақтау үшін құрылған институт. Енді осы Ассамблея аясында "Ахыска" түрік этномәдени орталығының құрылғанын да білеміз. Бұл сіздердің өз тілдеріңіз бен мәдениеттеріңізді сақтауға және дамытуға негізделген үлкен жоба. Осы жоба қазір қалай жұмыс істеуде?

−Түрік мәдени орталығы 1991 жылы ақпан айында Алматы қаласында құрылып, 1996 жылы Қазақстан Республикасының түрік қоғамы деп өзгертілген болатын. Қоғамның филиалдары Қазақстанның оңтүстік аймағы мен оның аудандарында да ашылды. Орталық өз қызметін мәдениет деңгейінің көтерілуіне, әдет-ғұрыптары мен ұлттық сананың сақталып қалуына және өз ұлтының білімін көтеруге бағыттаған. Түріктердің көп шоғырланған Алматы, Тараз, Шымкент қалаларында түрік тілін үйрететін бірнеше оқу орны жұмыс істейді. Түрік диаспорасы өз араларында өкіл кеңесін сайлап отырады.

Республикалық, облыстық, аудандық, ауылдық шараларға белсенді түрде қатысып, атсалысып тұрады. Қоғам филиалдары салауатты өмip салтын ұстануға, келер ұрпақты төзімділік, адамгершілік рухында тәрбиелеуге ерекше көңіл бөледі. «Ахыска» Қазақстан халықтарының ұлттық мәдениетін өзара байытуға, Қазақстан мен Түркия арасындағы жан-жакты мәдени байланыстарды дамытуға себебін тигізуде.

Би ұжымы Қазақстан халықтар Ассамблеясы ұйымдастыратын барлық мерекелік іс-шараларда белсенділік танытады. Олар көркемөнерпаздар фестиваліне қатысып, бірнеше мәрте лауреат атағына ие болған. 2001 жылы “Тәтті бұлақ” атты түрік тіліндегі көркем фильм жарық көріп, көрермендердің оң бағасын алған. Бұл көркем фильмнің сюжеті Қазақстандағы түрік диаспорының салт -дәстүрін, өмірі мен мәдениетін көрсетеді. Қазіргі таңда “Парыз” атты екінші көркем фильмнің түсірілімі болып жатыр.

2001 жылдан бастау алған гюреш атты түрік ұлттық күресі жыл сайын өткізіліп тұрады. Бұл сайысқа Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстанның спорт шеберлері қатысады. Бейбітшілік пен ұлт ынтымақтастығын сақтай отырып, Қазақстандағы түрік қоғамының ұлтаралық қызметін ең басты мақсатқа қойып отыр.

Жалпы, мен ең ірі шараларды ғана айтып отырмын. Бұдан бөлек біздің этномәдени орталықтың ұйымдастыруымен жыл сайын ондаған, тіпті, жүздеген мәдени шаралар өткізіліп отырады. Барлығы да қазақ пен түрік халықтарының салт-дәстүрін насихаттауға бағытталған.

– Уақыт тауып сұхбаттасқаныңызға рахмет.

Әзірлеген Айдана Нұрмұхан