«Көлікке 83 млн теңге»: Қостанай облысының әкімдігі негізсіз сатып алуларға неге жол беріп отыр?

Мемлекеттік сатып алулардағы ашықтық пен тиімділік – қоғам үшін өзекті мәселе. Өкінішке қарай, қазір көптеген мемлекеттік мекеме бюджет қаражатын тиімді пайдалану қағидаларын ескермей, негізсіз қымбат сатып алуларды жүзеге асырып жатады. Соңғы конкурстық құжаттарға қарағанда, Қостанай облысы әкімдігінің «Қостанай облысы мемлекеттік мекемелерінің шаруашылық басқармасы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі жалпы сомасы 68 950 000 теңгеге 5 жеңіл автокөлік сатып алмақ. Сонымен қатар бұдан бөлек 14 490 000 теңгенің тағы бір автокөлігіне тапсырыс берген. Бұл сатып алу қаншалықты орынды? Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақаловтан бастап, оның қол астындағы орынбасарлары неге мұндай өрескел қателікке жол беріп отыр? Әлде бұған облыс әкімінің өзі тапсырыс беріп отыр ма? Қоғамның қажеттілігін қамтамасыз етудің орнына, лауазымды тұлғалар өздерінің жайлылығын ғана ойлап жүрген жоқ па? Осы сұрақтарға Skifnews.kz сайтында жауап іздеп көрейік.

Автокөліктердің техникалық сипаттамалары және бағасы

Техникалық ерекшеліктерді зерттей келе, әкімдік кемінде 128 ат күшін өндіретін, 2.0 литрлік қозғалтқышы бар, алдыңғы жетекті, автоматты трансмиссиясы бар седан үлгісіндегі автокөліктерді сатып алуды жоспарлап отырғаны белгілі болды. Бір көліктің құны – 13 790 000 теңге. Одан өзге 14 490 000 теңгенің тағы бір автокөлігін осы қатарға қосыңыз. Сонда сатып алынатын көліктің құны 73 миллион теңгені құрайды. Мұндай сипаттамалар орта санаттағы бизнес-класстағы көліктерге сәйкес келеді. Бұл бағаға жоқ дегенде (минимум) биыл ғана шыққан Kia Cerato сияқты машинаны люкс-комплектациямен сатып алуға болады.

Нарықтық зерттеуге сүйенсек, Қостанай әкімдігіне қарайтын мекеме тапсырыс берген және соған ұқсас көліктер 10-11 миллион теңге аралығында сатылып жатыр. Бұл жердегі 2-3 миллион теңге айырмашылық қайдан пайда болды? Мемлекеттік орган нарықтық бағадан неге әлдеқайда қымбат бағаны таңдап отыр?

Әрине, бұл сұраққа әкімдік тарапынан жөнді ресми жауап беріле қоймас. Себебі оның жауабы айқын: мұндай сатып алулар – мемлекеттік бюджеттен қаражатты жөнсіз шығындау әрекеті.

Әкімдікке дәл осындай қымбат көліктер қажет пе?

Мемлекеттік қызметкерлердің қызметтік көліктерге отыруы – қалыпты жағдай. Бірақ негізгі мәселе – қандай көліктер алынып жатқаны және олардың қандай мақсатта қолданылатыны. Жергілікті әкімдікке аса қуатты қозғалтқышы бар, люкс класына жақын бизнес-класс көліктерінің қаншалықты қажет екені біраз сұрақ туындатты. Егер бұл көліктер ресми кездесулерге қатысуға немесе ауылдық жерлерді аралауға арналған болса, неге дәл осындай модельдер таңдалған?

Себебі мұның орнына бағасы арзан, отын үнемдейтін, мүмкін кейбір жағдайда экологиялық жағынан тиімді көліктерді алуға болар еді. Бірақ өкінішке қарай, бұл аспект әкімдік тарапынан мүлдем қарастырылмаған.

Мұндай қымбат сатып алулардың салдары қандай?

Мемлекеттік бюджетті тиімсіз пайдалану – тек бір мекеменің ғана емес, жалпы қоғамның өткір мәселесі. Өйткені 83 миллион теңге – салық төлеушілердің қалтасынан шығып отырған ақша. Егер бұл қаражат шынымен де өңірдегі маңызды қажеттіліктерге жұмсалса, қоғам үшін әлдеқайда пайдалы болар еді. Бұны әкімдік ұқпай отыр ма? Әлде әдейі істей ме?

Альтернатив нұсқалар

Мәселен, сол көлік алатын ақшаға не істеуге болар еді?

- 83 миллион теңгеге кем дегенде 10 мектепке жаңа интерактивті тақталар мен компьютерлер сатып алуға болар еді;

- Ауылдық жерлердегі 100-ден астам мұқтаж отбасыға әлеуметтік көмек көрсетуге жетер еді;

- Қостанай облысының жолдарын жөндеуге немесе жарықтандыруды жақсартуға жұмсауға болар еді.

Бұл – біздің шамамен «осындай да нәрсеге жұмсауға болар еді» деген ойымыз ғана. Бәлкім бұдан да тиімді жолды қоғам белсенділері ұсына жатар. Бірақ ең жанды қинайтыны: өкінішке қарай, шенеуніктер халықтың мүддесін емес, өздерінің жеке ыңғайлылығын бірінші орынға қоятыны байқалады.

Мемлекеттік сатып алуда ашықтық қажет!

Мұндай қымбат автокөліктерді сатып алу қоғам назарында болуы керек. Мұндай шешімдердің негізі бар екенін тексеру үшін:

- Мемлекеттік органдар сатып алудың қажеттілігі туралы толық ақпарат беруге тиіс;

- Қоғамдық ұйымдар мен БАҚ өкілдері мемлекеттік сатып алуларды қадағалап отыруы керек;

- Қаржы полициясы мен тиісті бақылаушы органдар тендерлік құжаттарды зерттеуі қажет;

- Тендерлік комиссияның құрамына тәуелсіз сарапшылар қосылып, шешімнің әділдігін қамтамасыз етуге тиіс

Қоғам мұндай жөнсіз шығындарды бақыламаса, келешекте мемлекеттік органдар одан да қымбат және «негізсіз» заттарды сатып алуды жалғастыра береді. Сондықтан мұндай жағдайларды ашық талқылау – осы елдегі әрбір азаматтың міндеті!

Шешім бар ма?

Егер тұспалдамай, ашығын айтар болсақ, Қостанай облысы әкімдігі мемлекеттік қаражатты тиімсіз жұмсауға бейім болып отыр. Автокөлік сатып алу процесі ашықтық пен тиімділік қағидаларына сай келмейді. Бұл сатып алу мемлекеттік бюджеттен бөлінген қаражаттың ұтымсыз жұмсалып жатқанын да көрсетеді. Сондықтан біздің ойымызша, бұл мәселені тексеру керек. Қоғамдық бақылауды күшейту қажет. Салық төлеушілер өз ақшасының қайда кетіп жатқанын білуге тиіс.

Түптеп келгенде, мұндай шығындар ретке келтірілмесе, мемлекеттік мекемелер халықтың есебінен өздерінің ыңғайлылығын қамтамасыз етуін жалғастыра береді. Сол себепті бұл мәселені назарда ұстап, Қостанай облысы әкімдігінен осы мәселеге қатысты ресми пікір беруін сұраймыз.