Алматы тау кластері Орталық Азиядағы ірі туристік хабқа айнала ма?

Алматы таулы кластерлерін дамыту – біртұтас экономикалық, әлеуметтік әрі экологиялық стратегия. Бұған дейін өткен кеңесте Премьер-министр Олжас Бектенов қалалық және республикалық деңгейдегі барлық мүдделі тарапты осы бағыттағы жобаларды жедел әрі сапалы жүзеге асыруға жұмылдыруды тапсырды. Нақтылап айтқанда, еліміздің оңтүстік астанасында орналасқан тау курорттарын бір жүйеге қосу, инфрақұрылымды жаңарту және халықаралық талаптарға сай дамыту күн тәртібіндегі басты мәселеге айналды. Осы мақсатта жақында ғана Алматыға барған Үкімет басшысы жұмыс сапары барысында Алматы тау кластері аумағын тікұшақпен аралап көрді.

Жобаның стратегиялық маңызы

Алматы – Орталық Азияның ірі мегаполисі ғана емес, іргелес таулы аймақтарымен де ерекшеленетін қала. Шымбұлақ пен Ой-Қарағай курорттары – қала тұрғындары мен қонақтарының қысқы-жаңғы, жазғы-ыстық демалыс қажеттілігін қанағаттандыратын негізгі орталықтар. Осы екі нысанды, сондай-ақ олардың арасындағы шағын демалыс орындарын кешенді дамыту арқылы Алматы тау кластері бүкіл Еуразия аймағынан туристер тартатын тартымды дестинацияға айналуы мүмкін.

ТКЕА (Туризм және коммерциялық экожүйелер альянсы) бас хатшысы Андрей Кукушкин: «Жобаға тау курорттарын басқаруда тәжірибесі бар қазақстандық және халықаралық компаниялар дайын, бірақ мемлекеттің жетекші рөлі маңызды», – деген еді.

Осының бәрі мемлекеттік-жекешелік әріптестікті күшейтіп, оңтүстік астананың туризм әлеуетін толық пайдалануға жол ашады.

Экономикалық эффект

Тау туризмі теңіз жағалауындағы курорттармен салыстырғанда, әлдеқайда жоғары экономикалық мультипликатор ұсынады. Қонақтардың бір күнге жұмсайтын орташа шығыны – шамамен 350 АҚШ доллары (теңіз жағалауында – шамамен 50 долларға тең) болмақ. Сарапшылардың есебі бойынша, Алматы таулы кластері жыл сайын елдің ЖІӨ-сіне 0,8 %-ға дейін қаржы қосып, бюджетке ондаған миллиард теңге салық алып келуі әбден мүмкін. Мұндай әсер «дәстүрлі шикізат» экспортынан әлдеқайда тиімді.

Кластер құрылысы мен одан әрі қызмет көрсету саласында кемінде 10-12 мың тұрақты жұмыс орны ашылады деп күтіліп отыр. Оған қосымша маусымдық қызметтер (гид, спорт инвентарьін жалға беру, қонақ үйлер) тағы 5 мыңнан астам жұмыс орны ұсынады. Бұл өңір тұрғындарының әлеуметтік тұрақтылығын нығайтып, жастардың астанаға көшуін тежеуге ықпал етеді.

Инфрақұрылымдық синергия

Алматы тау кластерін жүзеге асыру үшін ең бірінші кезекте Шымбұлақ пен Ой-Қарағай курорттары арасын біртұтас туристік кеңістікке айналдыру қажет. Қазіргі жоспар бойынша, бұл екі нысанды құрамында бірнеше ірі шатқалдарды (Ким-Асар, Бутаковка, Қотырбұлақ және тағы да басқа) қамтитын біртұтас желіге қосатын гондолды көтергіш жүйесі салынбақ. Мәселен, Шымбұлақтан Ой-Қарағайға дейінгі ара қашықтықты гондол 20-25 минутта еңсеруге мүмкіндік береді.

Сөз басында айтқанымыздай, Алматы – Қазақстанның оңтүстік астанасы ғана емес, жалпы тау туризмінің де «жүрегі» болуға дайын қала. Сондықтан да Премьер-министр Олжас Бектенов тау курорттарын кешенді дамытуға баса мән беруді тапсырды. Оның айтуынша, Шымбұлақ пен Ой-Қарағай секілді ірі курорттарды бір жүйеге біріктіру – еліміз үшін стратегиялық маңызы бар жоба. Мемлекеттік органдар мен бизнес өкілдері қазір осы бағыттағы барлық мәселені шұғыл қолға алуға кірісті.

Ең алдымен, Алматының тау кластері ұсынатын туристік өнімнің әртүрлілігіне назар аудару керек. Жазда – хайкинг пен таудағы экотуризм, қыста – шаңғы мен сноуборд, әр маусымның өз ерекшелігі бар. Бір курорттан екіншісіне тез және ыңғайлы жету демалыс сапасын көтерсе, туристің қалалық инфрақұрылымнан бас тарта алмай шашылуына да тосқауыл қояды. Осыны ескере отырып, қала әкімдігі мен инвесторлар гондолды жол, электробустар мен жаяу жүргіншілер жолдарын салуды жоспарлап отыр.

Кластердің әлеуметтік тиімділігі

Тұрғындар мен қонақтар үшін курорт инфрақұрылымының қолжетімді болуы маңызды. Мүгедектігі бар азаматтарға, қарттарға және балаларға арналған арнайы трассалар мен кабиналы көтергіштер барлық санаттағы демалушыларға ыңғайлы етіп жасалады. Бұл – Томас Тор Йенсеннің ерекше атап өткен тұсы. Жобаның халықаралық техникалық кеңесшісі былай деді:

«Тұрақты даму – біздің компанияның маңызды басымдықтарының бірі. Біз табиғат пен экологияны сақтаудың қаншалықты маңызды екенін түсінеміз. Сондықтан біз қазу жұмыстарын барынша азайтамыз, көтергіштер мен трассалар салу кезінде экожүйені бұзбай, табиғи ландшафтты сақтаймыз. Біз тау шаңғысы курорты баршаға – балаларға, ересектер мен мүгедектігі бар жандарға қолжетімді болуы керек деп есептейміз. Барлық көтергіштер барлық санаттағы адамдар пайдалана алатындай етіп жасалады.»

Оның айтуынша, экологиялық жауапкершілік жобаның түпкі мақсатына айналмақ. Табиғатты қорғау үшін тәуелсіз аудит, кесілген ағаштарды қайта отырғызу, су мен топырақты ластауды азайту шаралары енгізіледі. Құрылыс кезіндегі қалдықтарды жинау-қайта өңдеу жүйесі шетелдік тәжірибеге сай жолға қойылады. Осындай кешенді тәсіл Қазақстанның халықаралық экожүйелерді қорғау бастамаларына қосқан үлесі ретінде бағаланады.

Қандай мамандарға жол ашылады?

Жоба шеңберінде экскурсиялар, альпинизм және таулы спорт түрлеріне арналған оқу-білім бағдарламалары да әзірленеді. Болашақ мамандар жергілікті жоғары оқу орындарымен бірлесе, гид, спорт нұсқаушысы, тау геотехнигі және экожүйені зерттеу саласының мамандықтары бойынша даярланады. Бұл білім беру инвестициясы болашақта кластердің бәсекеге қабілеттілігін арттырады, елімізде жаңа ғылыми зерттеулер мен стартаптарға жол ашады.

Әлемнің танымал тау курорттарындағы тәжірибе де ескерілді. Австрия мен Швейцария экожүйелерін қорғау және “Smart Tau” технологиялары – диспетчерлік орталықтар, дрон-патрульдерді Қазақстанда да енгізу көзделген. Бұл қауіпсіздікті күшейтіп қана қоймай, демалушыларға қызмет көрсетудің жылдамдығы мен сапасын арттырады.

«Шешуші қадам жасайтын уақыт келді»

Асқар Валиев, Қазақстан тау шаңғысы қауымдастығының вице-президенті, жобаның маңызын былайша түсіндірді:

«Көк-Жайлау жобасы ерекше назар аударуға лайық. Ол экологиялық орнықты даму қағидаттарына, табиғи ресурстарды сауатты пайдалануға негізделген. Бүгінде бүкіл әлем осы бағытта жылжып келеді. Соңғы талқылаудан кейін «Көк-Жайлау» жобасы тоқтатылды, бірақ соған қарамастан біз бүкіл әлемде, әсіресе, біздің өңірде үлкен дамудың жүріп жатқанын білеміз. Шешуші қадам жасайтын уақыт жетті. Шымбұлақ пен Ой-Қарағай тау курорттарын біріктірейік, олардың арасында орналасқан шағын демалыс орындарының барлығын дамытайық. Біз Алматы тау кластерін, оның ішінде «Көк-Жайлау» жобасын дамытамыз.», – дейді ол.

Осы айтылғандардан көрініп тұрғандай, таулы кластерді дамыту – бір ғана экономикалық жобадан әлдеқайда кең. Бұл – әлеуметтік тұрақтылық, халықтың табысын арттыру, ғылым-білімнің дамуына жол ашатын кешенді бастама. Егер барлық деңгейдегі атқарушы органдар мен инвесторлар арасында үйлесімді жұмыс қалыптаса, Алматы тау кластері Орталық Азияның туристік хабына айналып, халықаралық нарықта еліміздің бәсекеге қабілеттілігін арттыратын болады.