Бұл қадам – Сирияның әлемдік қоғамдастыққа қайта интеграциялануға ұмтылысының белгісі.
Сирия тарихында тұңғыш рет президенттік және парламенттік сайлау шынайы бәсекелестікпен өтпек. Он жылдан астам соғыс, күйзеліс пен биліктегі бір адамның ұзақ үстемдігінен кейін халық енді өз елінің тағдырын өзі шешуге мүмкіндік алып отыр. 2025 жыл – Сирия үшін жаңа дәуірдің символына айналды: ел алғаш рет көппартиялы, ашық саяси жүйе құруға бет алды, деп хабарлайды Skifnews.kz ақпарат порталы.
Асад режимі құлады
Бұған дейінгі ондаған жыл бойы елді басқарған режим кезінде «сайлау» ұғымы тек рәсім ғана болатын. Халықтың еркін таңдауы жоқ еді, кандидаттардың барлығы дерлік биліктің қолдауына сүйенетін. Ал қазір билік жүйесі түбегейлі өзгерді. 2024 жылдың соңында Башар Асад қызметінен кеткеннен кейін елде уақытша үкімет құрылып, оның басына бұрынғы дипломат, реформатор ретінде танылған Ахмед әл-Шараа келген. Ол басты мақсаттарының бірі — Сирияны демократиялық жолмен жаңарту және әділ сайлау өткізу екенін жариялады.
Ахмед әл-Шараа билікке келген алғашқы айларында елдің конституциясын жаңартты, партия құру мен үгіт жүргізуге шектеулерді алып тастады. Сонымен қатар, халықаралық бақылаушылардың қатысуына рұқсат берілді. Бұл – Сирия тарихында алғаш рет сыртқы сарапшылар мен ұйымдарға бақылау мүмкіндігі берілген сәт.
Бірақ бұл жолғы саяси науқанның ең маңызды ерекшелігі — әйелдердің алғаш рет президенттік пен парламенттік сайлауға қатысуы. Бұрын мұндай қадам елестетуге де келмейтін. Соғыс жылдары мен одан кейінгі кезеңде әйелдердің қоғамдағы рөлі күшейді: олар гуманитарлық көмек, білім беру және жергілікті басқару салаларында белсенділік танытты. Енді сол әйелдер саясаттың ең жоғарғы сатысына қадам басуда.
Президенттікке үш әйел кандидат тіркелді. Олардың арасында Дамаск университетінің профессоры Лейла Хамад, кәсіпкер және қайырымдылық ұйымының жетекшісі Нур әл-Хатиб, сондай-ақ бұрынғы мәдениет министрінің орынбасары Сара Махлұф бар. Бұл әйелдер қоғамда үлкен қызығушылық тудырды: олардың бағдарламаларының өзегінде бейбітшілік, әлеуметтік әділдік және әйелдердің тең мүмкіндігі тұр.
Сайлаумен қатар өткен парламенттік науқан да ел тарихында ерекше орын алды. Сирия парламентіне алғаш рет рекордтық – 32 әйел депутат сайланды. Бұрынғы шақырылымда әйелдердің саны небәрі алтау болатын. Бұл өзгеріс елдің саяси мәдениетінде үлкен бетбұрыс саналады.
Жаңа парламент құрамында заңгер, дәрігер, мұғалім және журналист әйелдер бар. Олардың арасында босқындар мәселесін көтеріп жүрген Амира Даллах, ауыл әйелдерінің құқығын қорғаушы Самар Нассар, сондай-ақ білім реформасын ұсынған Рим әл-Хури сияқты жаңа есімдер бар.
Әйелдердің парламентке келуі – жай ғана символ емес, ол нақты әлеуметтік сұраныстың көрінісі. Соңғы жылдары сириялық әйелдер қоғамда белсенді күшке айналды. Көптеген аймақтарда әйелдер бастамашыл топтар құрып, бейбітшілік пен қайта қалпына келтіру процестерінде маңызды рөл атқарды. Сондықтан олардың парламентке өтуі – заңды жалғасы іспетті.
Депутаттық сайлау және өкілдік
Дегенмен, сарапшылар әйелдердің саяси ықпалы әлі де шектеулі екенін айтады. Негізгі шешім қабылдау тетіктері – қауіпсіздік, қорғаныс, сыртқы істер – әлі де ерлердің қолында. Бірақ әйел депутаттар өздерінің әлеуметтік және экономикалық бағыттағы жобалары арқылы қоғамдық өмірге нақты өзгеріс енгізуге ниетті.
Сайлау науқаны Сирияда ұзақ үзілістен кейін қайта жанданған үмітті атмосферамен жүріп жатыр. Әрине, қиындықтар аз емес: елдің солтүстік-шығысында тұрақсыздық сақталған, кей аймақтарда сайлау бөлімшелерін ашу қауіпсіздік тұрғысынан мүмкін емес. Дегенмен, халықтың көп бөлігі бұл науқанды елдің тағдырын шешетін сәт деп қабылдап отыр.
Дамаск, Алеппо, Хомс сияқты ірі қалаларда үгіт жұмыстары қыза түсті. Университеттер мен жастар ұйымдары алғаш рет еркін пікірталастар ұйымдастыруда. Кандидаттар теледебаттарға қатысып, ашық сұрақтарға жауап беріп жатыр. Бұрын мұндай көріністі Сирияда елестету мүмкін емес еді.
Ахмед әл-Шараа өз мәлімдемесінде сайлаудың нәтижесіне тікелей араласпайтынын, бастысы — әділдік пен ашықтықты қамтамасыз ету екенін айтты. Ол халықаралық бақылаушыларды шақырып, БҰҰ-ның ресми қатысуына келісім берді. Бұл қадам – Сирияның әлемдік қоғамдастыққа қайта интеграциялануға ұмтылысының белгісі.
Халық арасында сенім мен сақтық қатар жүр. Бірі: «Бұл жолы бәрі өзгеше болады, бізге жаңа өмірдің есігі ашылады», – десе, енді бірі: «Билік тек бетперде ауыстырып жатыр», – деп күмәнмен қарайды. Бірақ халықтың басым бөлігі бұл сайлаудан кейін елдің саяси мәдениеті түбегейлі өзгеретініне үміт артады.
Сарапшылардың пікірінше, сайлаудың басты нәтижесі кімнің жеңгенінен гөрі, оның қалай өткенімен өлшенеді. Егер Сирия шын мәнінде ашық әрі әділ саяси үдерісті іске асыра алса, онда бұл оқиға Таяу Шығыстағы демократиялық жаңғырудың жаңа дәуірін бастап беруі мүмкін.
Шынайы демократияға сеніммен қадам
Сирия қоғамы қазір тарихи кезеңде тұр. Әйелдердің парламентке келуі мен президенттікке үміткер болуы — елдің жаңа болмысының символы. Бұл — тек саяси оқиға емес, мәдени сана мен әлеуметтік құрылымның түбегейлі өзгерісін білдіреді.
Халықтың басты арманы – соғыстан кейінгі тыныш өмір, әділ билік және өз дауысының шын мәнінде естілуі. Биыл Сирия сол арманға бұрынғыдан әлдеқайда жақындаған сияқты.