Қазақ футболындағы проблема: Ұлттық құраманың 30 жыл бойы ұтылуына не себеп?

Қазақстан футболының проблемалары: неге ұлттық құрамамыз 30 жыл бойы Еуропада нәтиже көрсете алмай келеді? Қазақстан тәуелсіздік алғалы бері 30 жылдан астам уақыт өтті. Осы кезеңде еліміздің ұлттық футбол құрамасы бірнеше мәрте Еуропа мен әлем чемпионаттарына іріктеу турнирлеріне қатысты. Дегенмен, бар күш-жігеріне қарамастан, Қазақстан құрамасы халықаралық деңгейде ірі жетістікке қол жеткізе алмады. Соңғы онжылдықтардағы нәтижелердің төмен болуы — жай ғана сәтсіздік емес, футбол саласындағы жүйелік дағдарыстың айқын көрінісі. 

1. Жастар футболының әлсіздігі

Футбол — бала кезден қалыптасатын спорт. Қазақстанда балаларға арналған футбол мектептері бар болғанымен, олардың материалдық базасы, кәсіби жаттықтырушылары, оқу-жаттығу бағдарламасы әлі де жеткіліксіз. • Жасөспірімдер арасындағы жарыстар деңгейі төмен. • Көптеген дарынды балалар ерте жастан футболды тастап кетеді, себебі кәсіби өсуге жол жоқ. • Ауылдық жерлерде спорт инфрақұрылымы мүлде нашар дамыған.

2. Легионерлерге тәуелділік

Қазақстан Премьер-лигасында көбіне шетелдік футболшылар басты рөл атқарады. Бұл бір жағынан чемпионаттың деңгейін көтергенімен, екінші жағынан жергілікті ойыншылардың дамуына кедергі. • Клубтар нәтиже үшін легионерлерге сенеді. • Қазақ футболшылары алаңда тәжірибе жинай алмайды. • Ұлттық құрамаға келетін ойыншылардың сапасы төмен болып қалады.

3. Инфрақұрылым мен кәсіби менеджмент тапшылығы

Еуропаның алдыңғы қатарлы елдерінде футбол тек спорт емес, үлкен индустрия. Қазақстанда футбол клубтары мен федерацияларда басқару сапасы сын көтермейді. Қаржы бар, бірақ оны тиімді пайдалану мәдениеті әлсіз. Стадиондардың сапасы да халықаралық стандарттарға сай келе бермейді. Көп клубтар тек мемлекеттік бюджетке сүйеніп, кәсіби менеджментті жолға қоя алмады.

4. Ұлттық менталитет пен жүйелі стратегияның жоқтығы

Қазақстан футболында ұзақ мерзімді даму стратегиясы жиі өзгеріп тұрады. Әрбір жаңа федерация басшысы немесе жаттықтырушы өз саясатын әкеледі, бірақ нақты нәтиже болмайды. Қысқа мерзімдік мақсаттар көп, бірақ ұзақ мерзімді жоспар аз. Жастарды тәрбиелеу, жаттықтырушыларды даярлау, ғылыми тәсілдерді енгізу назардан тыс қалып келеді.

5. Еуропадағы бәсекенің деңгейі

Қазақстан 2002 жылдан бастап УЕФА-ға мүше болды. Бұл шешім ел футболын жаңа деңгейге көтеруі керек еді. Бірақ Еуропадағы қарсыластар өте мықты.

• Германия, Франция, Италия, Испания сияқты алпауыттармен ойнау — үлкен сынақ.

• Тіпті орта деңгейдегі еуропалық құрамалар да бізден әлдеқайда алда.

• Қазақстан құрамасы көбіне соңғы орыннан жоғары көтеріле алмайды.

Қазақстан футболының Еуропадағы 30 жылдық сәтсіздігі — тек ойыншылардың емес, тұтас жүйенің кемшілігі.

• Жастар футболын дамыту, ауыл-аймақтан бастап сапалы инфрақұрылым құру;

• Легионерлерге тәуелділікті азайтып, жергілікті ойыншыларға мүмкіндік беру;

• Кәсіби менеджментті енгізу және футболды индустрия деңгейіне көтеру;

• Ұзақ мерзімді стратегия жасап, оны үздіксіз жүзеге асыру — міне, Қазақстан футболын жаңа деңгейге шығаратын негізгі қадамдар.

Тек осы бағыттарда батыл реформалар жасалса ғана, Қазақстан ұлттық құрамасы болашақта Еуропадағы бәсекеге қабілетті елдердің қатарына қосыла алады.

6. Сарапшылар не дейді

Қазақстан құрамасының бұрынғы ойыншысы, қазіргі “Жетісу” клубының бас бапкері Самат Смақов Уэльспен өтетін кездесуді отандық футболшылар үшін үлкен тәжірибе деп санайды.

"Төртінші қыркүйекте бізді Уэльс құрамасына қарсы өте маңызды матч күтіп тұр. Олардың сапында Ағылшын Премьер лигасынан келген сегіз ойыншы бар, бұл әлемдегі ең қарқынды чемпионат. Бұл үлкен тәжірибе мен үлкен шеберлік. Олардың құрамасының құны біздікінен бірнеше есе жоғары екенін түсіну керек, әрі Уэльс бай футбол мәдениеті бар ел. Өкінішке қарай, біз Бахтиер Зайнутдиновты жоғалтып алдық, бұл команда үшін үлкен шығын. Бірақ дәл осындай матчтарда жаңа көшбасшылар дүниеге келеді. Бұл - ең маңыздысы", - деді қазақ футболының аңызы. 

Ал бас бапкер Әли Әлиев болса, Ұлттық құрамада шешімін таппаған мәселе көп екенін ашық айтты. 

«Бәлкім, бұл ең қиын циклдердің бірі. Чемпионат пен кубоктағы ойындар кейінге шегерілді. Сондықтан футболшылардың жүктемесі біркелкі түскен жоқ. Қазір біз медициналық тексерулер мен тесттер өткізіп жатырмыз. Мақсатымыз – команданы бір қалыпқа келтіру. Ұлттық құрамада қиындықтар жеткілікті. Бірақ бәрін тең жағдайға жеткізу үшін, жұмыс істеп жатырмыз», – деді Әлиев. 

Осы тұста қоса кетейік, Әли Әлиев Уэльс пен Бельгия құрамасынан ұтылғаннан кейін кінәні өз мойнына алып, бапкерліктен кететінін мәлімдеген еді.  

7. Қазақ футболы Президент Жолдауында 

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында футбол клубтарын жекеменшікке беру туралы пікір білдірді.

«Баршаңызға мәлім, мен бұқаралық спортты дамытуға баса мән беремін. Аймақтарда спорт нысандары бой көтеріп жатыр. Үйірмелер балаларға қолжетімді бола бастады. Ерекше қажеттілігі бар азаматтарға және егде адамдарға арналған спорт клубтары ашылып жатыр. Сондай-ақ кәсіби спорт саласында оң өзгерістер болып жатыр. Мен бұған дейін шетелден келген спортшыларға бюджеттен қаржы бөлуді шектеу туралы тапсырма бердім. Депутаттар бұл бастаманы қолдап, арнайы заң қабылдады. Бұл – өз спортшыларымызды қолдауға арналған маңызды қадам», - деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Мемлекет басшысы футболды коммерцияландыру ісін жалғастыра беру керектігін атады. Президенттің бұл пікірі қазақ футболына айтарлықтай өзгеріс әкелуі мүмкін.