Төрт адамның өлімі: Ферроқорытпа зауытындағы апат үшін Нығматуллиндер жауап бере ме?

Қарағандыдағы «YDD Corporation» ЖШС ферроқорытпа зауытында болған апаттан зардап шеккен сегіз адамның төртеуі қайтыс болды, тағы төртеуі ауруханада жатыр. Өнеркәсіптік апат болғанда Кеңес дәуіріндегі шахталар еске түседі. Дегенмен, ферроқорытпа зауыты мүлдем жаңа және заманауи. Ал зауыт туралы не белгілі? Апатқа байланысты кімдер жауап береді? Skifnews.kz ақпарат отандық БАҚ-қа шолу жасап көрді.

Іnform.kz дерегінше, 20 шілде күні таңертең болған төтенше жағдайдан кейін әлеуметтік желілерде зауыттың қожайыны Мәжілістің экс-төрағасы Нұрлан Нығматулиннің ағасы Ерлан Нығматулин екені туралы ақпарат тарады.

2016 жылдың 11 қарашасында шойын, болат және ферроқорытпа шығаратын «YDD Corporation» ЖШС алғаш рет тіркелген кезде құрылтайшысы Ерлан Зайроллаұлы Нығматулин болды.

Кейінірек құрылтайшылардың құрамы кеңейіп, бірнеше рет өзгерді. Құрылтай құжаттарына енгізілген соңғы толықтырулар мен өзгерістерге сенсеңіз, бұл компания қазір үш жеке тұлғаның меншігінде. Бұл «Imperiyumcy Holdings Limited», Нығматулин Ерлан Зайроллаұлы және Аппаз Жармұхамед Дінмұхаметұлы (құжаттағы емлесі сақталған – ред.).

Ерлан Нығматулиннің атына тағы үш компания тіркелген:

«Asia FerroAlloys» ЖШС (бұрынғы атауы — Qaz Carbon — ред.);

«EkibastuzFerroAlloys» ЖШС;

 «QAZ ENRICHMENT» ЖШС.

Екінші құрылтайшы Жармұхамед Аппаздың атында «YDD Corporation» ЖШС-нен басқа «Қазақстан коммуналдық жүйелері», «Ордабасы Групп», «Жаркент жемісі» ЖШС бар.

Бұл құрылтайшының есімі өткен жылдың күзінде бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен тараған болатын. 2022 жылдың 28 желтоқсанында Алматыда Little Brazil ресторанында болған төбелесте Жармұхамед Аппаз зардап шеккендердің бірі деп танылып, 7 адам 6 және 6,5 жылға сотталған. Олардың қатарында белгілі актер Асқар Жұмабек те болды. Кейін Жармұхамед Аппаз миллиардер Дінмұхамет Ыдырысовтың ұлы екені белгілі болды. Бұқаралық ақпарат құралдары оның Нұрлан Нығматулиннің құдасы екенін талай рет жазды.

Үшінші құрылтайшысы Imperiyumcy Holdings Limited 2019 жылдың 2 қазанында Кипрде тіркелген. Сондықтан Қазақстанның ашық ақпарат көздерінде бұл кәсіпорын туралы ресми ақпарат жоқ.

Төтенше жағдайлар және соттар

Соңғы төтенше жағдай компания тарихындағы жалғыз оқиға емес. Ашық ақпарат көздерінен «YDD Corporation» ЖШС қатысуымен 18 сот ісі қаралғаны белгілі болды. Оның ішінде үш іс бойынша «адам денсаулығына келтірілген зиянды өтеу» туралы талап арыз болса, оның екеуі бір талапкерге қатысты.

Зауыт аумағында орын алған оқиғаның салдарынан екінші топ мүгедектігін алған жүк тиеуші «YDD Corporation» ЖШС-нен моральдық шығынды өтеу ретінде 10 миллион теңге талап етіп, сот шешімімен 1,5 миллион теңге өндіріп алған. Сот материалдарынан белгілі болғандай, жұмыс беруші компанияның арнайы комиссиясы талапкер мүгедектік алған оқиғада жүк тиеушінің кінәсі 90%, ал жұмыс берушінің кінәсі 10% деген қорытындыға келген. Алайда Қарағанды ​​қаласы Ә.Бөкейхан ауданының азаматтық істер жөніндегі соты жұмыс берушінің кінәсін 100 пайыз мойындап, комиссия қорытындысын жоққа шығарды.

Үшінші жағдайға келсек, «YDD Corporation» ЖШС-нен тапсырыс алған жеке кәсіпкер сырлау жұмыстарын жүргізу үшін жеке тұлғаны жалдаған. Жұмысшы зауыт аумағындағы балқыту пешінен шыққан жалынға оранып, соның салдарынан беті мен құлағы, екі қолы, екі иық және екі бөксесі күйіп қалған. Іс материалдарында кенді балқыту пешінің жұмысы кезінде оның маңайына бөгде адамдардың кіруіне жол беру қауіпсіздік ережелеріне қайшы екені көрсетілген.

Бұдан шығатыны, «YDD Corporation» зауытында 2022 жылдың 12 мамырында 20 шілдеде болған апатқа дейін адам өндірісте күйіп қалған. атындағы Ұлттық травматология және ортопедия ғылыми орталығының комбустиологтары да белгілі. Сот шешіміне негіз болған 2022 жылғы оқиғаға қатысты қорытынды жасаған Батпенова қазір апаттан зардап шеккендерді емдеумен айналысуда.

Зауыттың жұмысы және қаржысы

Зауыттың ресми сайтындағы мәліметке қарағанда, олардың өнімдері әлемнің 50 елінен әкелінеді. Олардың қатарында Жапония, Оңтүстік Корея, Еуропа және Америка елдері бар.

Кәсіпорын негізінен ыстыққа төзімді болат, конструкциялық болат, серіппелер мен серіппелер жасауға арналған болат, электр болат сияқты шикізат түрлерін шығарады. Ең көп экспортталатын өнімдердің қатарында болат пен шойын қорытпаларын өшуге және тот басуға төзімді ететін ферросилиций бар.

Ол құрылымдық құрылымдарда, кеме құрастыруда, әуе көлігінде және автомобиль өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Жылына 240 мың тонна ферросилиций өндіріледі. Бұл ретте атмосфераға жылына 10 мың тонна ферросилиций шлактары мен 18 мың тонна микрокремний (силикат тозаңы) шығады.

Зауытта металды балқытып, ферроқорытпа шығаратын 4 пеш бар. Әрқайсысының қуаты 85,5 мегавольт-ампер. Statsnet.co ресурсының мәліметінше, «YDD Corporation» ЖШС 2016 жылдан бері бюджетке 12 миллиард 388 миллион 676,5 мың теңге салық төлеген. Оның ішінде ең көп салық 2022 жылы аударылған – шамамен 5,3 млрд теңге. Ал өткен жылы төленген салық көлемі небәрі 1,9 млрд теңгені құраған.

«YDD Corporation» ЖШС деректері мемлекеттік сатып алулар сайтында да, «Самұрық-Қазына» қорының квазимемлекеттік сатып алулар тізімінде де табылмады.

Vlast.kz порталында жарияланған журналистік зерттеуде Ерлан Нығматулиннің үш бірдей ферроқорытпа зауытының (YDD Corporation, Asia FerroAlloys, EkibastuzFerroAlloys) құрылысына мемлекеттен 177 миллиард теңге жинағаны айтылған. Оның ішінде мемлекет «YDD Corporation» ЖШС құрылысына 36,6 млрд теңге несие бөлді.

Материалда Қазақстанның Даму банкі аталған зауыттардың құрылысы мен іске қосылуына қаржылық қолдау көрсеткені туралы деректер келтірілген. Сонымен қатар, Сыртқы істер министрлігінің өнеркәсіп комитетімен жасалған келісім-шарттың арқасында бұл үш зауыт кедендік баж салығынан, импортқа қосылған құн салығынан босатылып, заттай грантқа ие болды. Автор зауыт құрылысына заттай грант ретінде қала аумағынан өндірісті іске қосуға қажетті инфрақұрылымға сәйкес келетін 126 гектар жер берілгенін атап өткен.

Еске салсақ, Қарағандыда ферроқорытпа зауытының пештерінде кенет жалын шыққан болатын. Төтенше жағдай салдарынан компанияның сегіз қызметкері зардап шекті. 31 жастағы жұмысшы қайтыс болды, тағы бір жәбірленуші 2 күннен кейін қайтыс болды. Біраз уақыттан кейін дәрігерлер тағы екі құрбанның қайтыс болғанын мәлімдеді.