Pew Research орталығының зерттеулеріне сәйкес, әлемде әйелдер ерлерге қарағанда жиі дұға жасайды.
Әлемде әйелдердің дінмен байланысы күрделене түсуде. Бір қоғамда дін әйел құқығын қорғаудың құралы ретінде көрінсе, екінші жерде ол шектеу тудырады. Қазақстан да бұл үдерістен тыс емес: қыз-келіншектердің діни белсенділігі артып келеді, сонымен қатар олардың әлеуметтік-саяси өмірге араласуы да күшейіп отыр. Осы жерде Skifnews.kz ақпарат порталы «дін мен феминизм бір-біріне қарсы ма, әлде толықтыра ма?» деген сауалды сараптап көрді.
Әйелдердің руханиятқа бет бұруы
Pew Research орталығының зерттеулеріне сәйкес, әлемде әйелдер ерлерге қарағанда жиі дұға жасайды. Қазақстанда да жастар арасында рухани тәжірибеге қызығушылық артып отырғаны байқалады. Бұл құбылысты тек дінге үгіт ретінде емес, қоғамдағы әйелдердің өзін-өзі іздеуі мен рухани тәжірибені өмір салтының бір бөлігіне айналдыруы ретінде қарастырған жөн.
Ғалымдардың көзқарасы
Исламтанушы Амина Вадуд Құранды әйел тұрғысынан оқу әділеттілікті қалпына келтіруге көмектеседі дейді. Феминист-ғалым Фатима Мернисси дін мәтіндеріндегі патриархалды түсінік әйел құқықтарын шектеуі мүмкін екенін, бірақ жаңа интерпретациялар арқылы әйелдер өз орнын таба алатынын айтады. Бұл пікірлер Қазақстандағы әйелдер қозғалысына да әсер етуде.
Қоғамдық өзгерістер
Әлеуметтанушы Мадина Әбдірахманованың айтуынша, қазақстандық қыздардың діни белсенділігі – олардың даусын күшейтудің бір көрінісі. Бұл құбылыс феминизммен тікелей қабыспаса да, әйелдердің қоғамдағы орнын нығайтуға ықпал етеді. Ал БҰҰ баяндамаларында сенімге негізделген ұйымдардың әйелдерге қарсы зорлық-зомбылықты азайтуда маңызды рөл атқаратыны атап өтілген.
Саясат пен дін түйіні
ODI институтының 2025 жылғы баяндамасында діннің саясаттағы ықпалы артқан кезде әйел қозғалыстарының мүмкіндігі шектелуі мүмкін екені айтылған. Қазақстанда да кейбір азаматтар феминизмді «сырттан келген құбылыс» деп қабылдаса, басқалары оны қоғамдағы ішкі қажеттіліктен туындаған үрдіс деп бағалайды.
Әлемдік тәжірибе
Буддизмде соңғы жылдары әйелдер монашылығы қайта жанданса, иудаизмде әйел раввиндер ХХ ғасырдан бері қызмет етіп келеді. Бұл мысалдар әр дінде әйелдердің рөлін қайта қарастыру жүріп жатқанын көрсетеді.
Қазақстандағы жастардың таңдауы
Жас буын арасында жүргізілген сауалнамаларға қарағанда, қыздардың көбі «дін мен заманауи өмірді қатар ұстануға болады» деп есептейді. Ал басқалары феминизмді Батысқа еліктеу емес, өз құқығын қорғаудың жолы ретінде көреді.
Дін мен феминизм арасындағы диалог қарапайым емес, ол қайшылықтарға толы әрі ұзақ процесс. Дегенмен Қазақстандағы әйелдер өз еркіндігін жоғалтпай, рухани да, әлеуметтік те кеңістікте өз даусын күшейтуге ұмтылып отыр. Бұл — зайырлы қоғам жағдайында пікір алуандығы мен ізденістің айғағы.