Гендерлік теңдік: Ел қоғамындағы әділдік пен даму кепілі

Гендерлік теңдік – тек әйелдер құқығын қорғау емес, қоғамның әділ дамуы мен әлеуметтік тұрақтылығын қамтамасыз ететін маңызды ұстаным. Ер мен әйелдің тең мүмкіндігі – мемлекеттің өркениеттік деңгейін көрсететін көрсеткіштердің бірі. Қазақстан бұл бағытта айтарлықтай ілгеріледі, алайда шешімін күткен мәселелер де бар.

Құқықтық негіз және мемлекеттік саясат

Қазақстан Конституциясында ерлер мен әйелдердің тең құқықтары нақты бекітілген. 2009 жылы қабылданған «Ерлер мен әйелдердің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету туралы» заң гендерлік саясаттың негізгі құжаты саналады. Сонымен қатар, БҰҰ-ның әйелдерге қатысты кемсітушілікті жою жөніндегі конвенциясына қол қойылған. Мемлекет басшылығы әйелдердің қоғамдық және экономикалық өмірге белсенді араласуына ерекше көңіл бөлуде. Бүгінде Парламент депутаттарының шамамен 30 пайызы – әйелдер, ал шағын және орта бизнес саласында әйелдердің үлесі 40 пайыздан асады. Бұл – біртіндеп қалыптасып келе жатқан оң үрдіс.

Әлеуметтік және экономикалық теңсіздік мәселелері

Дегенмен, гендерлік теңдік қағаз жүзінде емес, өмірде толық орнауы үшін әлі де жұмыс көп. Сарапшылардың айтуынша, кей салаларда ерлер мен әйелдердің еңбекақы айырмашылығы 20–25 пайызға дейін жетеді. Ауылдық жерлерде әйелдердің жұмысқа орналасу және жеке кәсіп ашу мүмкіндігі шектеулі. Сонымен қатар тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесі де өзекті күйінде қалып отыр. Соңғы жылдары қоғам бұл тақырыпқа ашық қарай бастады. «Қорғау», «Ұмай» сияқты қоғамдық ұйымдар әйелдер мен балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге атсалысып келеді. Мемлекет те тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы заңнаманы күшейтуді жоспарлап отыр.

Білім мен мәдениеттегі теңдік

Қазіргі жастар арасында гендерлік теңдік ұғымы кеңінен тарай бастады. Университеттер мен мектептерде қыздар ғылым мен техника саласында жиі көзге түсіп жүр. Бұрын тек ерлерге тән саналатын кәсіптерде бүгінде нәзік жандар да табысты еңбек етуде. Алайда, қоғамда әлі де «әйелдің орны – үйде» деген ескі түсінік бар. Сарапшылардың пікірінше, бұл көзқарасты өзгерту үшін тек заң емес, мәдени сана да жаңаруы қажет. Отбасында ұл мен қызға тең тәрбие беру – болашақта тең мүмкіндіктер қоғамының негізін қалайды.

Гендерлік теңдік – тек әлеуметтік саясат емес, ұлттық прогрестің құрамдас бөлігі. Әйелдің қоғамдағы белсенді рөлі – экономикалық өсім мен мәдени дамудың қозғаушы күші. Егер мемлекет, қоғам және отбасы деңгейінде теңдік пен құрмет ұстанымы орнықса, Қазақстан шын мәнінде әділ әрі тең мүмкіндіктер еліне айналады.