АҚШ пен хуситтер арасындағы соғыс: Таяу Шығыстағы жаңа шиеленіс кезеңі ме?

Таяу Шығыстағы геосаяси ахуал тағы да күрделі жағдайға тап болды. АҚШ пен Ұлыбритания әскери күштері Йемендегі хуситтерге қарсы әуе соққыларын жасай бастады. Бұл қақтығыстың басты себептерінің бірі – хуситтердің Қызыл теңіздегі халықаралық сауда жолдарына шабуыл жасауы.

Хуситтер – Йемендегі Иран қолдайтын шиіттік қозғалыс. Олар 2014 жылдан бері Йеменнің басым бөлігін бақылауда ұстап келеді. Бұл топ өздерін Сауд Арабиясы мен Батыс елдерінің ықпалына қарсы күресетін күш ретінде көрсетеді. Қазіргі таңда олардың әскери әрекеттері тек Йеменмен шектелмей, Қызыл теңіздегі халықаралық кемелерге бағытталып отыр.

Қызыл теңіздегі жағдай және АҚШ-тың реакциясы

Қызыл теңіз – әлемдік мұнай және жүк тасымалының маңызды сауда жолдарының бірі. Хуситтер Израильдің Газа секторындағы әскери әрекеттеріне жауап ретінде осы теңіз арқылы өтетін сауда кемелеріне шабуыл жасай бастады. Олар халықаралық танкерлер мен сауда кемелерін нысанаға алып, теңіздегі қауіпсіздікті бұзуда.

Бұған жауап ретінде АҚШ пен Ұлыбритания 2024 жылдың басынан бастап хуситтердің зымыран кешендері мен әскери инфрақұрылымына соққы жасай бастады. Бұл әрекеттердің негізгі мақсаты – Қызыл теңіздегі теңіз тасымалының қауіпсіздігін қамтамасыз ету және хуситтердің әскери қабілетін әлсірету.

Иран факторы және аймақтық қауіптер

Бұл қақтығыстың басты геосаяси ойыншыларының бірі – Иран. Көптеген сарапшылар хуситтерді Иран қолдайтынын және оларға қару-жарақ жеткізетінін айтады. Алайда, Тегеран бұл айыптауларды ресми түрде жоққа шығарады.

Егер АҚШ-тың әскери операциялары күшейсе, бұл Иранның қатысуымен кең ауқымды соғысқа ұласуы мүмкін. Бұған дейін Иран мен АҚШ арасындағы қарым-қатынастар Сирия, Ирак және Ливандағы жанжалдар аясында шиеленіскен болатын. Егер жағдай ушыға берсе, Парсы шығанағы аймағында үлкен әскери қақтығыс орын алуы мүмкін.

Халықаралық реакция

АҚШ-тың бұл әскери қадамдары әлемдік қауымдастықта әртүрлі пікірлер тудырды.

• Ұлыбритания АҚШ-пен бірлесіп хуситтерге қарсы әскери операцияларға қатысып жатыр.
• Сауд Арабиясы мен Біріккен Араб Әмірліктері хуситтердің әрекеттерін айыптағанымен, бұл қақтығысқа ашық араласқан жоқ.
• Иран АҚШ-тың Йемендегі әрекеттерін айыптап, бұл жағдайға араласу қаупін төндіріп отыр.
• Қытай мен Ресей АҚШ-тың әскери араласуын сынға алып, дипломатиялық шешім іздеуге шақыруда.

Әлемдік экономикаға әсері

Бұл қақтығыстың тағы бір маңызды аспектісі – оның әлемдік экономикаға әсері. Қызыл теңіздегі шабуылдар мен АҚШ-тың әскери жауаптары жаһандық саудаға тікелей ықпал етуде.

• Мұнай бағасының өсуі – Йемендегі тұрақсыздық пен Қызыл теңіздегі сауда жолдарының бұзылуы мұнай бағасының қымбаттауына алып келуі мүмкін.
• Жүк тасымалының кешігуі – Халықаралық сауда кемелері қауіпсіздік мақсатында Африканы айналып өтуі мүмкін, бұл логистика шығындарын арттырады.
• Әлемдік қор нарығындағы құбылмалылық – Қақтығыстың күшеюі әлемдік нарықтарға қысым жасап, инвесторлардың сенімсіздігін арттыруы ықтимал.

Қорытынды: Бұл жаңа соғыс па?

АҚШ пен хуситтер арасындағы қақтығыс тек Йеменнің шеңберінен шығып, Таяу Шығыстағы жаңа шиеленіс ошағына айналуы мүмкін. Егер хуситтер шабуылдарын жалғастырса, АҚШ әскери әрекеттерін күшейтуі ықтимал. Бұл өз кезегінде Иранды ашық қақтығысқа тарту қаупін тудырады.

Дәл қазір дипломатиялық шешімдер іздеу маңызды болып отыр. Алайда, егер тараптар келіссөздерден бас тартса, бұл қақтығыс Таяу Шығыстағы жаңа соғысқа ұласуы мүмкін.