Иран мен Израиль қақтығысы: Қазақстанның ұстанымы қандай?

13 сәуірде кешке Иран Израильге сәуір айының басында Сириядағы Иран консулдығының жойылуына және жоғары дәрежелі Иран генералдарының өліміне жауап ретінде елге ондаған зымырандар мен екі жүзге жуық ұшқышсыз басқарылатын ұшақтарды ұшырды. Бұған дейін Израильдің Kan мемлекеттік радиостанциясы әскери бағалауларға сілтеме жасай отырып, ирандық дрондар Израиль аумағына жексенбі күні таңғы сағат 02:30 мен 05:00 аралығында жетуі мүмкін екенін хабарлады (Астана уақыты бойынша 04:30 және 07:00).). Осы орайда Skifnews.kz ақпарат порталы екі ел арасындағы қақтығысқа кеңірек тоқталып, Қазақстанның ұстанымы туралы баяндайды.

Фото: stan.kz

Иран-Израиль қақтығысына Израильдің Сириядағы Иран елшілігіне жасаған зымыран соққылары себеп болды. Елшілік ғимараты қирап, ондағы бірнеше мәртебелі адамдар қаза тапқан болатын. 

Бұған жауап ретінде Иран 14 сәуірде Израильге дрондар мен мүмкін зымырандарды қолданып соққы берді.

Иерусалимде бүгін таңғы 4-тер шамасында жарылыстардың дыбыстары естілген. Кейіннен Иерусалимде, Тель-Авивте, Ашкелонда және Израильдің басқа қалаларында әуе дабылы сиреналары қосылып, әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелері естілді.

Бұл Иранның Израильге 1979 жылдан бергі алғашқы тікелей шабуылы. Иран Ислам революциясының қамқоршылар корпусы бұл соққыны "шынайы уәде "операциясы деп атады.

Израиль премьер-министрі Беньямин Нетаньяху былай деді:

"Қорғаныс жүйелері орналастырылған, біз кез-келген сценарийге дайынбыз. Қорғаныс және шабуыл сценарийі. Израиль мемлекеті күшті. IDF күшті. Біздің халқымыз мықты. Мен келесі қағиданы бекітемін: біз бізге зиян келтіретін кез келген адамға зиян келтіреміз. Біз өзімізді кез-келген қауіптен қорғаймыз және біз бұл жауапкершілікті атқаруда салқынқандылық танытамыз", - деді Нетаньяху.

Кейіннен Израиль қорғаныс жүйесі ирандық зымырандар мен дрондардың барлығы дерлік атып түсірілгенін хабарлады. Иран 200-ден астам камикадзе дрондарын, қанатты және баллистикалық зымырандардың "бір тобын” ұшырды, деп мәлімдеді Израиль қорғаныс армиясының өкілі контр-адмирал Даниэль Хагари.

Оның мәліметтері бойынша, Израиль мен оның одақтастарының аймақтағы қорғаныс жүйелері зымырандар мен дрондардың басым көпшілігіне төтеп бере алды. Айтуынша, олардың ондаған бөлігі Израиль аумағынан тыс жерде атып түсірілді.

Бірнеше ирандық зымырандардың құлауы Израильдің бір әскери қондырғысына аз зиян келтірді, деп хабарлады Хагари. Ол қандай объект туралы айтып отырғанын нақтылаған жоқ. Израильдік бұқаралық ақпарат құралдарының хабарлауынша, Израильдің оңтүстігіндегі Негев шөліндегі әскери база зиян келуі мүмкін. 

“Операция әлі аяқталған жоқ. Біздің ұшақтар нысандарды атып түсіруін жалғастыруда", – деді Хагари. 

Американдық БАҚ-тың хабарлауынша, АҚШ-тың әуе қорғанысы жүйелері ирандық зымырандар мен дрондарды атып түсіруге тырысқан.

Ұлыбритания Қорғаныс министрлігі Таяу Шығыс аймағындағы RAF ұшақтары қажет болған жағдайда "кез келген әуе шабуылдарын қолжетімді жерде жасайды" деді.

Қорғаныс министрі грант Шаппстың хабарлауынша, аймаққа қосымша авиация құралдары, соның ішінде истребительдер мен жанармай құю ұшақтары жіберілген. Президент Джо Байден демалысын үзіп, Ақ үйде барып, не болып жатқанын бақылап отырған. Әкімшілік өкілі Израильдің Иранға қарсы тұруындағы қолдауы мызғымас болады деп ұстанымдарын қайталады.

Шабуыл басталғаннан кейін біраз уақыт өткен соң, Иран одан әрі соққы бермейтінін, бірақ Израильді жауап қайтарудан және бұған араласқан АҚШ-қа кез келген тәсілмен жауап қайтаратынын мәлімдеді.

Қазақстан сыртқы істер министрлігі Иран мен Израиль арасындағы жағдайға қатысты мәлімдеме жасады.

Фото: azh.kz

Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі Иран мен Израиль арасындағы шиеленістің күрт нашарлауына байланысты терең алаңдаушылық білдіріп, тараптарды барлық келіспеушілікті тек саяси-дипломатиялық жолмен шешу үшін ұстамдылық пен кідіріссіз шаралар қабылдауға шақырады.

"Қазақстан өңірдегі жағдайды тұрақтандыруға және қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған әлемдік қоғамдастықтың күш-жігеріне өзінің берік қолдауын тағы да атап өтеді", – делінген хабарламада.

Сондай-ақ  қорғаныс министрлігі қазақстандық бітімгерлер Голан биіктерінде штаттық режимде миссиясын орындап жатқанын мәлімдеді. 

Сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Айбек Смадияров Иран мен Израиль арасындағы кикілжіңге қатысты сауалға жауап берді.

Фото: ҚР СІМ

БАҚ өкілі «Иран мен Израиль арасында соғыс қаупі туындауына байланысты қазақстандықтар көмек сұрады ма және оларға қандай кеңес бересіз?» деп сауал қойды.

"Жағдай оңай емес. Бұл бір түнде болған жағдай емес. Оның алдында бұл жағдай туралы алдын ала айтылды, ескертілді. Егер біздің азаматтар сол өңірде жүрсе, өз қауіпсіздігін ойлауы керек. Алайда қос елдегі елшілік 24 сағат бойы жұмыс істейді. Телефондары интернетте көрсетілген. Азаматтар сол нөмірлер бойынша хабарласа алады", – деп жауап берді Смадияров.

Дегенмен екі елдің де шекаралары ашық екенін және әуежайлары жұмыс істеп тұрғанын жеткізді.

"Қазіргі таңда Иранда да, Израильде де барлық әуежай мен шекара ашық. Жұмыс істеп жатыр. Сондықтан (қазақстандықтарға) ол жаққа барыңдар-бармаңдар деген кеңес бере алмайсыз. Әр адам шешімді өзі қабылдауы керек. Мысалы, кешеден бері адамдар «Мысырға жолдама алып қойдық. Ол жаққа барып демалсақ бола ма?» деп сұрақ қойып жатыр. Біз кепілдік бере алмаймыз. Ертең не болатынын ешкім білмейді", – деді ресми өкіл.

Фото: kznews.kz

Ал күрделі геосаяси ахуалда Қазақстанның сыртқы саясаты қандай болуы тиіс?, деген nege.kz сауалына Саясаттанушы Сайын БОРБАСОВ төмендегідей жауап берді. 

Еліміз соғысқа дайын болуы керек, кез келген сәтте шабуыл жасалуы ықтимал. 

Саясаттанушының сөзінше, Үшінші дүниежүзілік соғыстың қаупі бар.

Қауіп бар. Аяқ астынан лап етуі ықтимал. Израиль Иранға аяусыз соққы бере бастаса, Иранды Қытай қолдап қару берсе, онда үлкен соғыс тұтануы әбден мүмкін. Бұдан бөлек, Украина мен Ресей арасындағы соғысқа жанама түрде әлемнің елу мемлекеті араласып отыр. НАТО-ға мүше 36 ел түгелдей Украинаға әскери көмек беріп жатыр. Демек, бұл – белгілі бір дәрежеде бұл мемлекеттер соғысқа тартылды деген сөз. Әлемнің әр тұсынан еріктілер келіп, соғысып жүр. Мұндайлар екі тарапта да бар. ТМД елдері де жанама түрде соғысқа қатысып отыр. Рим папасы Франциск Украинадағы соғысты «үшінші дүниежүзілік соғыстың басталуы» деп баға берді. Мұны ол бекер айтып отырған жоқ. Ватиканның ақпараттары өте күшті. Сондықтан бұл адамның пікірімен санасу қажет.

Айта кетсек, бұрын екі ел арасында Иран-Израиль прокси-қақтығыстар болған. Ол Иран-Израиль прокси соғысы немесе Иран-Израиль қырғи қабақ соғысы деп те аталады. Израиль-Ливан қақтығысында Иран ливандық шиит милицияларын қолдады. Израиль-Палестина қақтығысында Иран ХАМАС сияқты Палестина топтарын қолдады. Израиль Иранның халықтық моджахедтері яғни ирандық көтерілісшілерді қолдады, Сириядағы Иран одақтастарына әуе шабуылдарын жасады және ирандық ядролық ғалымдарды өлтірді. 2018 жылы Израиль күштері Сириядағы Иран күштеріне тікелей шабуыл жасаған болатын.